Γράφει ο Νίκος Γεωργιάδης – Ιατρός, Ειδικός Παθολόγος, Μέλος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας
Ξεκινώντας αυτό το άρθρο, να σας θυμίσω ότι ονομάζουμε ΕΠΙΓΕΝΕΤΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ, όλους εκείνους τους παράγοντες του περιβάλλοντος που ζούμε (πχ ρύπανση, εργασιακός χόρος κλπ) και των συνηθειών μας (πχ διατροφή, κάπνισμα κλπ) οι οποίοι επηρεάζουν τη γενετική μας κληρονομικότητα και επιφέρουν διαφοροποιήσεις στην έκφραση των γονιδίων μας, άλλοτε υπερεκφράζοντας τη δράση τους και άλλοτε καταστέλλοντας την. Αυτό βέβαια άλλοτε μπορεί να αποβεί σε καλό αποτέλεσμα (πχ να σιωπήσει ένα γονίδιο για τον καρκίνο του εντέρου υπό την επίδραση της σωστής διατροφής) και άλλοτε να αποβεί μοιραίο (πχ να ενεργοποιηθεί από την επίδραση του καπνίσματος ένα γονίδιο για την καρκινοπάθεια).
Η μελέτη αυτών των παραγόντων ανέπτυξε μια νέα θεώρηση στην αντιμετώπιση της πρόληψης και της υγείας, ΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ (LIFESTYLE MEDICINE). Βέβαια για τα περισσότερα από αυτά, πρώτος είχε μιλήσει ο …. Ιπποκράτης αλλά στην πορεία, απομακρυνθήκαμε από την αξία αυτών των ενεργειών. Οι πυλώνες του Lifestyle Medicine είναι η Άσκηση, η Διατροφή, ο Ύπνος, η αποφυγή Τοξικών ουσιών, η διαχείριση του Χρόνιου Άγχους και η Κοινωνικοποίηση μας.
Θα μιλήσουμε λοιπόν ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ ως παράγοντα που μπορεί να προάγει την υγεία (ή να επιφέρει παθολογικές επιδράσεις) Ο ΥΠΝΟΣ, δεν είναι χάσιμο χρόνου, όπως καμιά φορά μπορεί να ακούτε να λένε κάποιοι. Είναι μια φυσιολογική και απαραίτητη κατάσταση για τον οργανισμό μας και προάγει τη σωματική αλλά και ψυχική μας υγεία. Οι ανάγκες καθορίζονται από την ηλικία μας, έτσι ένα βρέφος έχει ανάγκη για 14-16 ώρες ύπνου, ένα παιδί γύρω στις 10 ώρες ενώ ένας ενήλικας περίπου 7 ώρες. Κάτω των 7 ωρών θεωρείται μειωμένος ενώ κάτω των 5 ωρών θεωρούμε ότι υπάρχει στέρηση ύπνου.
Το λεγόμενο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΑΣ ΡΟΛΟΪ, ιατρικά τους ονομάζουμε ΚΙΡΚΑΔΙΟΥΣ ΡΥΘΜΟΥΣ, σχετίζεται άμεσα με τις εναλλαγές ημέρας-νύχτας (ή φως-σκοτάδι) και ο εγκέφαλος μας (υποθάλαμος) αφού πάρει την πληροφορία μέσω του αισθητηρίου οργάνου της όρασης, υπό την επίδραση του ΝευροΕνδοκρινολογικού μας συστήματος, ρυθμίζει μέσω ουσιών που εκκρίνονται (άλλες και σε άλλη ποσότητα πρωί ή βράδυ), την ομοιοστασία και τη σωστή λειτουργία των διαφόρων οργάνων και συστημάτων (πχ υπάρχουν διακυμάνσεις πρωί-βράδυ στον ρυθμό της καρδιάς, στην πίεση, στη θερμοκρασία του σώματος κλπ). Η βασική ορμόνη του ύπνου είναι η ΜΕΛΑΤΟΝΙΝΗ, η οποία εκτός από την ρύθμιση των κιρκαδιων ρυθμών, έχει έντονη αντιοξειδωτική δράση και προστατευτική επίδραση στο DNA και στα μιτοχόνδρια !!!
Από αυτή τη σχέση λοιπόν ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ-ΟΡΜΟΝΩΝ (ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ)- ΥΠΝΟΣ, φαίνεται ότι εναλλαγές-διαφοροποιήσεις ή μεταβολές, παθολογικές ή κακών συνηθειών ή υποχρεωτικότητας (πχ βραδινή εργασία), σε οποιόδηποτε κομμάτι (ύπνος ή οργανισμός), θα επιφέρει και επιδράσεις στο άλλο υπόλοιπο. Ό,τι χαλάει το ένα, πλήττει και το άλλο !!! Για παράδειγμα η ΚΟΡΤΙΖΟΝΗ έχει τα υψηλότερα επίπεδα το πρωί (6-8 πμ) και τα χαμηλότερα προς τα μεσάνυχτα και σε αυτή οφείλονται οι διαταραχές του jet lag όταν αλλάζουμε ήπειρο σε ταξίδι.
Η ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ εκκρίνεται σε συγκεκριμένες ώρες και φάσεις του ύπνου, η ΑΝΤΙΔΙΟΥΡΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ αυξάνεται όταν κοιμόμαστε ώστε να αποτρέπεται η τάση για ούρηση που θα διαταράξει τον ύπνο μας.
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΛΟΙΠΟΝ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΛΙΓΩΝ ΩΡΩΝ ΥΠΝΟΥ (ΚΑΤΩ ΑΠΟ 7 ΩΡΕΣ) ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΕ ΚΑΚΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΥΠΝΟΥ (ΟΠΩΣ ΠΧ ΣΤΗΝ ΑΠΝΟΙΑ ΥΠΝΟΥ)
Η διαταραχή του Άξονα της Κορτιζόνης μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες που προάγουν Καρδιαγγειακά Νοσήματα όπως Υπέρταση, Αρρυθμίες, Δυσλιπιδαιμία, Καρδιακή Ανεπάρκεια, ακόμα και Εγκεφαλικό επεισόδιο — η διαταραχή Κορτιζόνης, αλλά και η διαταραχή της έκκρισης των ορμονών της όρεξης (αύξηση γκρελίνης – μείωση λεπτίνης), οδηγούν σε Παχυσαρκία (αύξηση όρεξης-αύξηση λήψης τροφής), πιθανότητα Σακχαρώδη Διαβήτη και γενικά σε ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ, ιδιαίτερα σε όσους πάσχουν από Σύνδρομο Υπνικής Άπνοιας — μείωση της έκκρισης τεστοστερόνης που μαζί με την φυσιολογική ηλικιακή μείωση (αλλά και την κακή ψυχολογική διάθεση) οδηγεί σε σεξουαλική δυσλειτουργία — προβλήματα ύπνου στα παιδιά μπορεί να οδηγήσουν σε διαταραχές στην ανάπτυξη, διαταραχές στην έμμηνο ρύση στα κορίτσια κλπ.
Ένα κλασικό παράδειγμα που εξηγεί πολλά από αυτά που αναφέρουμε είναι οι μεταβολικές διαταραχές που παρουσιάζουν συχνά οι εργαζόμενοι σε νυχτερινή εργασία πχ νυχτοφύλακες. Αυτοί αναγκαστικά τρώνε άλλες ώρες (νυκτερινές), κοιμούνται την ημέρα και έτσι αναπτύσσουν συχνά μεταβολικές διαταραχές, όπως παχυσαρκία, διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακά νοσήματα, θρομβωτικά επεισόδια ή ακόμα και αυξημένα ποσοστά καρκινοπαθειών και άλλων φλεγμονωδών παθήσεων. Βέβαια και ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα διαταραχής ύπνου με συνεπακόλουθες μεταβολικές διαταραχές, όπως ο υπέρ αλλά και ο υποθυρεοειδισμός, η μεγαλακρία, η νόσος Cushing (υπερέκκριση κορτιζόνης συνυπάρχει 20% με άπνοια ύπνου) και άλλες.
Πριν τελειώσω να αναφέρω ότι και ο πολύς ύπνος, δηλαδή πχ στον ενήλικα πάνω από 9 ώρες, έχει παρόμοιες αρνητικές επιδράσεις, αλλά χρειάζονται περισσότερες διευκρινιστικές μελέτες. ΑΣ ΚΟΙΜΗΘΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΣΩΣΤΑ ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΣ ΤΟ ΣΥΝΔΥΑΣΟΥΜΕ ΜΕ ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ, ΑΣΚΗΣΗ, ΑΠΟΦΥΓΗ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ, ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΡΟΝΙΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΩΣΤΕ ΝΑ ΠΡΟΑΓΟΥΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ.
