Οι περισσότεροι μάλλον ακούσατε για τη νέα γυναίκα που πέθανε στο Κιάτο και για τη μητέρα της που χαροπαλεύει (μάλλον από αλλαντίαση).
Τι είναι όμως η αλλαντίαση;
Αλλαντίαση είναι η νόσος που προκαλείται από την αλλαντική τοξίνη που ελευθερώνεται από το μικρόβιο Clostridium Botulinum, δηλαδή κλωστηρίδιο της αλλαντίασης. Αυτή η τοξίνη έχει πολύ ισχυρή νευροπαραλυτική δράση και προκαλεί παράλυση των μυών και χωρίς άμεση και ειδική θεραπεία με «αντιτοξίνη» μπορεί να καταλήξει σε θάνατο!
Τη βοτουλινική τοξίνη είμαι σίγουρος ότι την ξέρετε ή τουλάχιστον την έχετε ακούσει όλοι (κάποιοι-κάποιες την έχετε … χρησιμοποιήσει). Είναι το γνωστό Botox. Μόνο που στο Botox χρησιμοποιούμε μια εξασθενημένη, υψηλής καθαρότητας βοτουλινίκη τοξίνη Α, (υπάρχουν 7 τύποι A, B, C, D, E, F, G – αλλά μόνο οι Α, Β, Ε και F μπορούν να προκαλέσουν νόσο στον άνθρωπο).
Η αλλαντική τοξίνη είναι από τα πιο ισχυρά δηλητήρια. Αρκεί να σας πω ότι 1 gr τοξίνης μπορεί να σκοτώσει 10.000.000 ανθρώπους και λιγότερο από 1 mg είναι ικανό να επιφέρει τον θάνατο στον άνθρωπο (1ng ανά κιλό βάρους θεωρείται θανατηφόρος δόση = lethal dose)!
Πού βρέθηκε όμως αυτή η τοξίνη;
Η πιο συχνή πηγή μολύνσεως είναι τα κακοκονσερβοποιημενα και κακοσυντηρημένα τρόφιμα, οπότε μπορεί να προέρχεται κυρίως από την κατανάλωση κονσερβοποιημένων οικιακών τροφίμων σε αναερόβιες συνθήκες (δηλαδή έλλειψης οξυγόνου). Θυμηθείτε πως πολλοί αποστειρώνουν βαζάκια για τουρσιά, σάλτσες κλπ, τα γυρίζουν ανάποδα και μετά μπορεί να τρέχουν λίγο. Αυτό υποδηλώνει ότι δεν έχει πετύχει καλά η αποστείρωση.
Προσέξτε λοιπόν καλά, κάθε κονσέρβα, φουσκωμένη, χτυπημένη, σκουριασμένη που την ανοίγετε και μυρίζει άσχημα ή έχει άσχημο χρώμα ή κακή γεύση ή είναι από καιρό ληγμένη. Προσοχή επίσης στα παστωμένα, τουρσιά ή άλλα κονσερβοποιημένα λαχανικά, αυτοσυντηρημένες αεροστεγείς συσκευασίες, καπνιστά, σάλτσες, τρόφιμα σε κενό ή μισοκατεψυγμένα ή ξεπαγωμένα, μαγειρεμένα σε λίγο χρόνο και χαμηλή θερμοκρασία με ωμά στοιχεία, κακή παστερίωση και άλλα. Και δυστυχώς το μέλι μπορεί να μολυνθεί και από αυτό προκύπτει κάποιες φορές η «βρεφική μορφή αλλαντίασης» (γι’ αυτό δεν πρέπει να δίνουμε μέλι άγνωστο και μάλιστα σε βρέφη).
Πάντως να γνωρίζετε ότι τα κλωστηρίδια βρίσκονται στη φύση παντού σχεδόν, στο χώμα, σε νερό, μια και είναι ένα μικρόβιο που υπάρχει στη φύση εύκολα. Απλά καταστρέφεται η τοξίνη στους 85-100 βαθμούς σε 5-10 λεπτά, αλλά και τα παραγόμενα σπόρια των κλωστηριδίων σε 10-20 λεπτά στους 120 βαθμούς Κελσίου.
Το καλό βράσιμο λοιπόν, αλλά και το όξινο περιβάλλον (λεμόνι, ξίδι) καταστρέφουν τα βλαβερά μικρόβια. Αν όμως καταναλωθούν μολυσμένα τρόφιμα, όπως είπαμε, μετά από μια επώαση 12-36 ωρών (πιο σπάνια και γρηγορότερα σε 6-8 ώρες ή πολύ σπάνια, καθυστερημένα μετά από μέρες) απελευθερώνεται η ισχυρότατη τοξίνη που προκαλεί παράλυση των οφθαλμών, του προσώπου, του φάρυγγα και των αναπνευστικών μυών.
Έτσι, τα παρουσιαζόμενα συμπτώματα είναι:
- διπλά είδωλα (διπλωπία) με θολή όραση
- πτώση βλεφάρων
- δυσαρθρία, αργή ομιλία, τραυλίσματα
- δυσκολία κατάποσης και ξηροστομία
- ναυτία και εμετοί
- ίλιγγος
- μυϊκή αδυναμία με κατάληξη σε παράλυση των αναπνευστικών μυών, δύσπνοια και θάνατο χωρίς μηχανική υποστήριξη της αναπνοής
- το επίπεδο συνείδησης δεν επηρεάζεται και δεν υπάρχει πυρετός
Περιγράφεται και ως «χαλαρή συμμετρική κατιούσα μυϊκή παράλυση», από τη σταδιακή επέκταση της αδυναμίας-παράλυσης!
Διάγνωση
Η διάγνωση γίνεται με:
- ανεύρεση της τοξίνης στον όρο, στα κόπρανα και στα γαστρικά υγρά
- ανεύρεση του κλωστηριδίου σε καλλιέργεια γαστρικών υγρών και κοπράνων
- ανεύρεση της τοξίνης στο ύποπτο γεύμα που έφαγε ο ασθενής
Θεραπεία
Η θεραπεία απαιτεί:
- γρήγορα χορήγηση αντιτοξίνης που μπλοκάρει την αλλαντική τοξίνη. Όμως δε θεραπεύει τα σημεία που ήδη έχουν υποστεί την παραλυτική δράση της τοξίνης, απλά σταματάει την επέκτασή της.
- πρόκληση εμετού και υποκλυσμοί στην προσπάθειά μας να απομακρύνουμε όσο γίνεται μικρόβια και τοξίνη
Δυστυχώς ένα 5-10% συνήθως καταλήγει (ευτυχώς που η νόσος είναι σπάνια παρά τη συχνή ύπαρξη του μικροβίου που μπορεί να το βρούμε ακόμα και σε τυχαία εξέταση κοπράνων. Όμως μόνο σε αναερόβιες συνθήκες τα σπόρια των μικρόβια θα φτιάξουν και θα ελευθερώσουν τοξίνη. Στις προαναφερθείσες τροφές, η τοξίνη ήδη υπάρχει.
Τελειώνοντας απλά να αναφέρω ότι εκτός από την τροφική αλλαντίαση που αναφέραμε (ας τονίσουμε εδώ ότι η προσθήκη ενός όξινου μέσου όπως λεμόνι, ξίδι, μπορεί ίσως να μην επιτρέψει την ανάπτυξη του μικροβίου, γι’ αυτό καλό είναι να προστίθενται στις οικιακές παρασκευές) και τη βρεφική αλλαντίαση που είπαμε από μολυσμένο μέλι σε παιδιά μικρότερα των 6 μηνών, υπάρχει και η τραυματική επιμόλυνση από κλωστηρίδιο που μπορεί να παρουσιαστεί στους χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών ουσιών στις θέσεις των ενέσεων.
Στο σημείο αυτό απλά θα αναφέρω ότι το μέλι μπορεί να έχει σπόρια κλωστηριδίου, αλλά σε έναν ενήλικα δεν μπορούν να βλαστήσουν-αναπτυχτούν και να παράξουν τοξίνη γιατί τα ανταγωνίζονται και δεν τους το επιτρέπουν τα δικά μας καλά μικρόβια του εντέρου μας -μικροβιώμα- αυτό που παλιά λέγαμε φυσιολογική χλωρίδα. Στα βρέφη όμως και μάλιστα πριν την ηλικία του ενός έτους, το έντερό τους είναι ακόμα ανώριμο και δεν έχει ολοκληρωθεί ο εποικισμός με τα φυσιολογικά μη παθογόνα μικρόβια και έτσι κινδυνεύουν να αναπτυχθεί η τοξίνη και να παρουσιάσουν-νοσήσουν βαριά με αλλαντίαση.
Προσοχή λοιπόν κυρίως στα έτοιμα αλλά όχι σωστά παρασκευασμένα τρόφιμα (κονσέρβες, καπνιστά σε κενό αέρος, οικιακά λαχανικά σε κακά αποστειρωμένα βαζάκια κλπ). Αυτά είναι η συχνότερη αιτία (μαζί με το μέλι στα βρέφη). Από την άλλη, οι νωπές τροφές, τα φρέσκα κρέατα και ψάρια κλπ, επειδή θα μαγειρευτούν σε υψηλή θερμοκρασία και σε παρατεταμένο χρόνο, ακόμα κι αν έχουν το κλωστηρίδιο ή την τοξίνη, αυτά καταστρέφονται και έτσι δεν είναι συχνή πηγή μόλυνσης του ανθρώπου.
Γενικά πάντως αν και το clostridium botulinum είναι πολύ πολύ συχνό στη φύση (χώμα, νερό, ακόμα και αέρας), η νόσος, ευτυχώς, είναι ιδιαίτερα σπάνια.
Νικόλαος Γεωργιάδης, Ιατρός Ειδικός Παθολόγος, Μέλος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας
