Skip to main content

Δράση 2020

26 Οκτωβρίου - 22 Νοεμβρίου

Δράση 2020

26 Οκτωβρίου - 22 Νοεμβρίου

Diabetes Quiz Academy

Κάνοντας τη γνώση διασκέδαση και τη διασκέδαση γνώση!

Κατέβασε την Εφαρμογή!

Γιατί παίρνουμε βάρος;

Όπως φαίνεται και από την εικόνα, για να μπορέσει κάποιος να διατηρήσει το βάρος του θα πρέπει να καταναλώνει όση ενέργεια έχει λάβει από το φαγητό.
Για να μπορέσει, από την άλλη, να πάρει βάρος, θα πρέπει να υπάρχει πλεόνασμα της προσλαμβανόμενης ενέργειας από το φαγητό σε σχέση με την ενέργεια που καταναλώνει.
Για να μπορέσει, τέλος, να χάσει βάρος, θα πρέπει να καταναλώνει περισσότερη ενέργεια από αυτήν που προσλαμβάνει.

Πηγή: Διατροφική αξιολόγηση, Γιάννης Μανιός

Η κατανόηση των προϋποθέσεων υπό τις οποίες το σώμα αποθηκεύει λίπος ή κινητοποιεί τις αποθήκες λίπους για να χάσει βάρος, αποτελεί ένα εργαλείο για να εκπαιδευτεί, σύμφωνα με τις ανάγκες του, ο κάθε άνθρωπος.  Επιπλέον, το υπερβάλλον βάρος έχει συνδεθεί με διάφορες παθολογικές καταστάσεις. Μάλιστα, το υπερβάλλον βάρος από μικρή ηλικία, καλλιεργεί προϋποθέσεις για μετέπειτα ανάπτυξη χρόνιων νοσημάτων αλλά είναι κι ενδεικτικό για τη μετέπειτα ενήλικη ζωή του.

Ήξερες ότι…

...ένα άτομο με φυσιολογικό βάρος μπορεί να μην είναι υγιές;

Το φυσιολογικό βάρος καθορίζεται με βάση τα ανώτατα και κατώτατα όρια του Δείκτη Μάζας Σώματος. Ο ΔΜΣ δείχνει το πόσο φυσιολογικό είναι το βάρος μας σε σχέση με το ύψος μας. Και γι’ αυτόν τον λόγο, υπάρχει ένα εύρος τιμών φυσιολογικού ΔΜΣ κι όχι ένα ιδανικό βάρος. Ωστόσο, ο ΔΜΣ δεν μπορεί να ανιχνεύσει τη μυϊκή, την οστική αλλά και τη λιπώδη μάζα. Γι’ αυτό, μπορεί κάποιος, ο οποίος έχει ΔΜΣ εντός φυσιολογικών ορίων, να έχει προβλήματα υγείας ίδια με αυτούς που έχουν υψηλό ΔΜΣ. Μάλιστα, από έρευνες φαίνεται ότι άτομα με υγιή ΔΜΣ είχαν αυξημένες πιθανότητες να νοσήσουν από καρδιαγγειακό επεισόδιο επειδή είχαν σπλαχνικό λίπος.

...η υπερκατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και ζάχαρη μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στον εγκέφαλο;

Η παχυσαρκία σχετίζεται με διαταραχές της γνωστικής λειτουργίας επηρεάζοντας τη μάθηση και τη μνήμη.
Στην παρακάτω εικόνα, μπορούμε να δούμε σε πόση ποσότητα υγιεινών κι ανθυγιεινών τροφίμων αντιστοιχεί η ίδια ποσότητα θερμίδων (στην προκειμένη περίπτωση ποσότητα 250 θερμίδων). Για παράδειγμα, 481 γρ μήλου έχουν τις ίδιες θερμίδες με 53 γρ από πατατάκια ολικής! Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να αντιληφθούμε λίγο καλύτερα τη σημασία της ποιότητας ενός τροφίμου, το οποίο περιέχει συνήθως αρκετές θερμίδες σε τόση μικρή ποσότητα.

Πηγές: Οδηγός Διατροφής για τη Ρύθμιση του Διαβήτη, Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία – Nutriondata.self.com

Εδώ αξίζει βέβαια να υπενθυμίσουμε ότι δε διαχωρίζουμε τα τρόφιμα μόνο από τις θερμίδες, αλλά και από τα θρεπτικά συστατικά που μας προσφέρουν. Στη δεύτερη κατηγορία τροφίμων της εικόνας βρίσκονται όλα τα φτωχά σε θρεπτικά συστατικά τρόφιμα.

Να χάσει κανείς βάρος ή να μη χάσει;

Τα παιδιά μέχρι και 18 ετών, όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενες ενότητες, απαγορεύεται να κάνουν δίαιτα με σκοπό την απώλεια βάρους, γιατί είναι ακόμη στην ανάπτυξη η οποία είναι μια απαιτητική διαδικασία σε θρεπτικά συστατικά.
Ωστόσο, πολλές φορές παιδιά στην εφηβεία επιχειρούν να χάσουν βάρος ακολουθώντας διάφορες δίαιτες για τις οποίες έμαθαν πληροφορίες είτε από το διαδίκτυο είτε είναι γνώστες της φράσης «αν θέλεις να χάσεις βάρος, πρέπει να μειώσεις το φαγητό» ή «να κόψεις το βραδινό». Τέτοιου είδους πρακτικές είναι βίαιες προς το σώμα και τη φυσιολογική του λειτουργία.
Διαταραγμένη σχέση με το φαγητό μπορούν να αναπτύξουν και τα αγόρια και τα κορίτσια. Οι λόγοι είναι πολλοί, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η κακή εικόνα σώματος, η μοναχικότητα, το bullying, κάποιο πρόβλημα υγείας που χρειάζεται ειδική διατροφική προσέγγιση κλπ. Όμως το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Ένα παιδί στην πιο απαιτητική για την ανάπτυξή του περίοδο να περιορίζει υπερβολικά την πρόσληψη τροφής του. Ωστόσο, η διαταραγμένη αυτή σχέση με το φαγητό μπορεί να επαναπροσδιοριστεί με τη συμβολή ειδικής ομάδας επαγγελματιών υγείας.
Τέλος, αξίζει να επισημανθεί ότι η διαταραγμένη σχέση με το φαγητό μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία, όταν κάποιος δεν έχει διατροφική εκπαίδευση. Γι’ αυτόν τον λόγο, χρειάζεται να εκπαιδευτούμε και να μάθουμε να τρώμε σωστά και σύμφωνα με τις εξειδικευμένες ανάγκες μας και το ιστορικό μας.  

Η σημασία της σεροτονίνης

Ήξερες ότι τελικά περισσότερη σημασία έχει η ποιότητα και όχι η ποσότητα;

Η διατροφική ετικέτα μάς δίνει πληροφορίες για τα διατροφικά συστατικά ενός συσκευασμένου τρόφιμου. Το πιο σωστό για έναν λειτουργικό μεταβολισμό και ένα «χαρούμενο» σώμα είναι να προτιμάμε τα τρόφιμα με θρεπτικά για τον οργανισμό συστατικά σε σχέση με ένα φτωχό σε θρεπτικά συστατικά.

Ένας ακόμη λόγος που ενισχύει αυτήν την αρχή, είναι ο συνδυασμός της σεροτονίνης

Η σεροτονίνη, αφού παραχθεί μέσω των τροφών που καταναλώνουμε, χρειάζεται ένα 20λεπτο για να φτάσει από το στομάχι στον εγκέφαλο και να του πει «είσαι εντάξει, δε χρειάζεσαι άλλο φαγητό!». Όταν φτάσει στον εγκέφαλο και μεταφέρει αυτό το μήνυμα, νιώθουμε κορεσμό (δηλαδή νιώθουμε χορτάτοι) και δε θέλουμε να φάμε άλλο, ακόμη κι αν από μπροστά μας κάνουν παρέλαση … τρεις ντουζίνες γλυκά!

Η σεροτονίνη είναι ένας τόσο σημαντικός νευροδιαβιβαστής που χρησιμοποιείται από τη φαρμακοβιομηχανία για την κατασκευή χαπιών για την κατάθλιψη! Και εμείς μπορούμε από μόνοι μας να τη συνθέσουμε με τον σωστό συνδυασμό των τροφών.
Αυτό το μαγικό, λοιπόν, συμβαίνει γιατί συνδυάσαμε τριών ειδών τρόφιμα -φρέσκια τροφή, πρωτεΐνες και  υδατάνθρακες- ταυτόχρονα και τα καταναλώσαμε μέσα σε 20 λεπτά. Αυτό το συναίσθημα κορεσμού θα μας συντροφεύει για 8 ώρες. Άρα αν σκεφτούμε πως η μέρα έχει 24 ώρες, υπολογίζουμε ότι θα χρειαστούμε τρεις τέτοιους συνδυασμούς καθημερινά. Ο συνδυασμός αυτός, εκτός από κορεσμό, προσφέρει χαρά, καλή διάθεση, διαύγεια, ποιοτικό ύπνο, συγκέντρωση κ.ά.
Στον πίνακα φαίνεται ο συνδυασμός των τριών ομάδων τροφίμων που χρειάζεται να κάνουμε στα τρία κυρίως γεύματα της μέρας μας. Αν κάποιο από τα συστατικά της εξίσωσης λείπει, δε θα αισθανθούμε ποτέ κορεσμό και δε θα μπορέσουμε να χορτάσουμε, με αποτέλεσμα να τρώμε μέχρι να αισθανθούμε ότι δεν μπορούμε να φάμε άλλο επειδή φουσκώσαμε. Η σεροτονίνη δίνει την αίσθηση του κορεσμού, ότι δηλαδή δεν έχουμε φουσκώσει από την ποσότητα φαγητού που φάγαμε, αλλά είμαστε χορτασμένοι και επιλέγουμε να μη φάμε άλλο.

Πηγή: Διατροφική νοημοσύνη, Ευάγγελος Ζουμπανέας

Ωστόσο υπάρχουν και φυσικές πηγές σεροτονίνης, όπως οι μπανάνες, τα δαμάσκηνα, οι ντομάτες, ο ανανάς και το αβοκάντο, τις οποίες μπορούμε να εντάξουμε στην καθημερινότητά μας στα ενδιάμεσα γεύματα, στα γεύματα δηλαδή που γίνονται ανάμεσα στα κυρίως.

Τι είναι ο ρυθμός ανάπτυξης και σε τι είναι χρήσιμος;

Η σύσταση του ανθρώπινου σώματος αλλάζει στα διάφορα ηλικιακά στάδια.
Όπως φαίνεται και στην εικόνα, ο ρυθμός αύξησης της λιπώδους μάζας στα κορίτσια είναι μεγαλύτερος απ’ ότι στα αγόρια.  Έτσι, φαίνεται πως τα κορίτσια κατά το τέλος της εφηβείας έχουν 1,5 φορά μεγαλύτερη λιπώδη μάζα απ’ ότι τα αγόρια.
Η παρακολούθηση της αύξησης της λιπώδους μάζας σώματος κατά την παιδική και εφηβική ηλικία είναι πολύ σημαντική, καθώς σχετίζεται με τη λιπώδη μάζα που εμφανίζει το κάθε παιδί ως ενήλικας. Πιο συγκεκριμένα, η λιπώδης μάζα αυξάνεται καθώς αυξάνεται και η ηλικία. Στα ηλικιωμένα άτομα, η λιπώδης μάζα αντικαθιστά τη μυϊκή μάζα και έτσι δεν παρατηρείται κάποια μεταβολή στο βάρος.

Πηγή: Διατροφική αξιολόγηση, Γιάννης Μανιός

Πηγή: Διατροφική αξιολόγηση, Γιάννης Μανιός

Τι γίνεται με την άλιπη μάζα;

Η άλιπη μάζα σώματος (περιλαμβάνει τα οστά, τη μυϊκή μάζα του σώματος, το ποσοστό νερού και τους συνδετικούς και οργανικούς ιστούς, όπως καρδιά, ήπαρ, εγκέφαλος κλπ) κατά την παιδική και εφηβική ηλικία αυξάνεται ανάλογα με την αύξηση του βάρους και του ύψους. Ο ρυθμός, όμως, της αύξησής της και η τελική ποσότητα αυτής είναι μεγαλύτερη στα αγόρια απ’ ότι στα κορίτσια.
Στα αγόρια, οι τιμές που ισχύουν κατά την ενήλικη ζωή, επιτυγχάνονται κατά την ηλικία των 19-20 ετών, ενώ στα κορίτσια η άλιπη μάζα σώματος αυξάνεται μέχρι και την ηλικία των 15-16 ετών.

Πώς αξιολογείται ο ρυθμός ανάπτυξης;

Η αξιολόγηση του ύψους και του βάρους των παιδιών έως και τα 18 χρόνια γίνεται μόνο με βάση τις καμπύλες ανάπτυξης. Οι καμπύλες αυτές έχουν σκοπό να περιγράψουν έναν πληθυσμό ως προς ένα χαρακτηριστικό και όχι να προσδιορίσουν την ιδανική τιμή της μεταβλητής που εξετάζεται. Επίσης, οι τιμές αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μέτρο αξιολόγησης της ανάπτυξης των παιδιών και των εφήβων, καθώς και ως δεδομένα βάσει των οποίων εντοπίζονται περιπτώσεις καθυστερημένης ανάπτυξης.
Η αξιολόγηση του ύψους και του βάρους των παιδιών έως και τα 18 χρόνια γίνεται μόνο με βάση τις καμπύλες ανάπτυξης. Οι καμπύλες αυτές έχουν σκοπό να περιγράψουν έναν πληθυσμό ως προς ένα χαρακτηριστικό και όχι να προσδιορίσουν την ιδανική τιμή της μεταβλητής που εξετάζεται. Επίσης, οι τιμές αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μέτρο αξιολόγησης της ανάπτυξης των παιδιών και των εφήβων, καθώς και ως δεδομένα βάσει των οποίων εντοπίζονται περιπτώσεις καθυστερημένης ανάπτυξης.
Ό,τι έχει να κάνει με την αξιολόγηση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), η χρήση του στα παιδιά έχει κάποια ορισμένα προβλήματα, κυρίως στο κατά πόσο μπορεί να εκτιμήσει την άλιπη και τη λιπώδη μάζα σώματος. Ουσιαστικά, ο ΔΜΣ χρησιμοποιείται για να παρακολουθείται η ανάπτυξη του βάρους και του ύψους μαζί. Επίσης, για να είναι όσο το δυνατόν πιο ακριβής η αξιολόγηση, θα πρέπει να χρησιμοποιείται η καμπύλη που αντιπροσωπεύει τη χώρα από την οποία κατάγεται το παιδί. 
Σε παιδιά και εφήβους, λοιπόν, το υγιές εύρος για τον ΔΜΣ ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Κοιτώντας τις καμπύλες ανάπτυξης, το ανώτατο φυσιολογικό όριο είναι η τελευταία, από πάνω, γραμμή, ενώ το κατώτατο φυσιολογικό όριο είναι η τελευταία, από κάτω, γραμμή.  Από την παραπάνω εξήγηση του ανώτατου και κατώτατου φυσιολογικού προκύπτει ότι δεν υπάρχει μια τιμή ιδανικού βάρους. Αντίθετα, υπάρχει εύρος φυσιολογικού βάρους που καθορίζεται από την ανώτατη και κατώτατη γραμμή της καμπύλης.
Σε περίπτωση που κάποιο παιδί είναι στα ανώτατα φυσιολογικά επίπεδα βάρους, πρέπει να γίνει αξιολόγηση για τυχόν επιπλοκές, αν υπάρχει κάποια αιτιολογία στην αύξηση βάρους, όπως οι ενδοκρινολογικοί παράγοντες κι έπειτα να αποφασιστεί ποιος θα είναι ο τρόπος αντιμετώπισης. Ο κανόνας λέει ότι τα παιδιά και οι έφηβοι απαγορεύεται να κάνουν δίαιτες με σκοπό την απώλεια βάρους. Μόνο αν υπάρχουν σοβαρές επιπλοκές στην υγεία τους, μπορεί να συζητηθεί μια τέτοια περίπτωση, η οποία θα είναι σύμφωνη με τους ρυθμούς ανάπτυξης και την υγεία σε όλα τα επίπεδα του παιδιού. Ο κανόνας είναι να γίνεται διατροφική εκπαίδευση στο παιδί αλλά και στο οικογενειακό περιβάλλον με σκοπό να διατηρηθεί το βάρος στο επίπεδο που βρίσκεται και ψηλώνοντας, ο ΔΜΣ θα επανέλθει σε φυσιολογικά για την ηλικία επίπεδα. Εδώ, αξίζει να τονίσουμε ότι για την επίτευξη ενός υγιούς ΔΜΣ μεγάλη σημασία έχει και η σωματική δραστηριότητα.

Πηγή: Βιβλιάριο Υγείας Παιδιού 

Τέλος, και στους ενηλίκους, δεν υπάρχει ένα ιδανικό βάρος, αλλά εύρος φυσιολογικού βάρους που κι εδώ καθορίζεται από την ανώτατη και κατώτατη τιμή του ΔΜΣ. Εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα είναι οι αθλητές οι οποίοι δεν υπόκεινται στην αξιολόγηση του ΔΜΣ διότι έχουν πολύ αυξημένη μυϊκή μάζα.

Συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού:

Βασιλική Λαζαρίδου

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

Βιβλιογραφία
Μετάβαση στο περιεχόμενο