Κάνοντας τη γνώση διασκέδαση και τη διασκέδαση γνώση!
Κατέβασε την εφαρμογή Diabetes Quiz Academy και μάθε διασκεδάζοντας!
Κατέβασε την εφαρμογή Diabetes Quiz Academy και μάθε διασκεδάζοντας!
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η υγιεινή διατροφή περιλαμβάνει την κατανάλωση υγιεινών τροφών καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής η οποία βοηθά στην πρόληψη του υποσιτισμού σε όλες τις μορφές του, καθώς και σε μια σειρά χρονίων παθήσεων (παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, υπέρταση κλπ).
Η υγιεινή διατροφή παρέχει στο σώμα απαραίτητα συστατικά: υγρά, επαρκή αμινοξέα από πρωτεΐνες, λιπαρά, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και επαρκείς θερμίδες. Παράλληλα, παρέχει στον άνθρωπο θρέψη χωρίς έκθεση σε τοξικές ουσίες και προστασία από την υπερβολική πρόσληψη βάρους λόγω κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων φαγητού. Επιπλέον, η κατάλληλα ισορροπημένη διατροφή (σε συνδυασμό με σωματική άσκηση) θεωρείται ότι μειώνει τον κίνδυνο για παχυσαρκία, παθήσεις της καρδιάς, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, υπέρταση και καρκίνο και γι’ αυτόν τον λόγο η υγιεινή διατροφή αποτελεί και προληπτική διατροφή, η οποία περιλαμβάνει όλες τις αρχές της Μεσογειακής Διατροφής.
Το συγκεκριμένο πρότυπο διατροφής έχει προέλθει από τον Δυτικό κόσμο και ειδικά από την Αμερική, γι’ αυτό και έχει και αυτήν την ονομασία. Η δυτικού τύπου δίαιτα χαρακτηρίζεται από αυξημένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος, υψηλών σε λιπαρά γαλακτοκομικών, επεξεργασμένων δημητριακών, γλυκών και αναψυκτικών, ενώ περιορισμένη είναι η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.
Πηγή: Researchgate.net
Η ποικιλία στη διατροφή μας είναι ένα μεγάλο εργαλείο γιατί μπορούμε να πάρουμε πολλά και διαφορετικά θρεπτικά συστατικά απ’ όλα τα τρόφιμα, όπως βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία.
Σχεδόν όλα τα τρόφιμα που καταναλώνουμε, έχουν περισσότερα από ένα θρεπτικά συστατικά. Μάλιστα, πολλές φορές, μπορεί να έχουν και 2 και 3 και 4 ή και παραπάνω. Το πορτοκάλι, για παράδειγμα, είναι γνωστό για τη βιταμίνη C, όμως περιέχει και κάλιο, μαγνήσιο και φλαβανοειδή, τα οποία λειτουργούν ως αντιοξειδωτικά και μας προστατεύουν από διάφορες παθήσεις. Το γεγονός αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να καταναλώνουμε τρόφιμα διαφορετικά και στο τέλος της ημέρας να συμπληρώνουμε όλη την ποσότητα των θρεπτικών συστατικών που χρειαζόμαστε ανάλογα με την ηλικία μας και τις εξατομικευμένες μας ανάγκες.
Είναι κατανοητό ότι άλλες ανάγκες έχει ο άνθρωπος όταν είναι στην παιδική ηλικία, άλλες ως έφηβος κι άλλες ως ενήλικας. Αυτός είναι και ο κανόνας. Ωστόσο, ακόμα και ως ενήλικας, μπορεί να έχει άλλες ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά σύμφωνα με το καθημερινό του πρόγραμμα, με το αν και πόσο ασκείται αλλά και την κατάσταση της υγείας του σε σύγκριση με κάποιον άλλον ενήλικα.
Το ανθρώπινο σώμα δε σταματά να επιτελεί βασικές λειτουργίες, όπως η αναπνοή, ακόμη κι όταν κοιμάται. Φαντάσου λοιπόν, πως εφόσον έχει ενεργειακές απαιτήσεις -αφού παράγει το έργο της αναπνοής- ενώ κοιμάται, πόσο πιο αυξημένες θα έχει όταν είναι ξύπνιο και όταν θα περπατήσει, θα μιλήσει και θα σκεφτεί. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο άνθρωπος, σύμφωνα με τη βιοχημεία του σώματός του, χρειάζεται κάθε τρεις ώρες ένα γεύμα, είτε είναι το κύριο είτε είναι ένα σνακ, για όσες ώρες είναι ξύπνιος.
Ας δούμε τον παρακάτω πίνακα για να γίνει πιο σαφές το παράδειγμα:
Πηγή: Διατροφική νοημοσύνη, Ευάγγελος Ζουμπανέας, 2011, εκδόσεις Μεταίχμιο
Έστω ότι κάποιος τρώει πρωινό στις 8 το πρωί. Αυτό θα απορροφηθεί και θα αποδώσει την ενέργειά του -τη γλυκόζη- μέχρι τις 10, δηλαδή στις δύο ώρες από το προηγούμενο γεύμα, και γι’ αυτό τα επίπεδα γλυκόζης φαίνονται στον πίνακα να αυξάνονται. Από τη 2η ως την 3η ώρα, τα επίπεδα γλυκόζης αρχίζουν να μειώνονται επειδή η καύσιμη ύλη που προσέλαβε από το φαγητό, αρχίζει να τελειώνει. Στο τρίωρο από το προηγούμενο γεύμα, τα αποθέματα ενέργειας έχουν εξαντληθεί σχεδόν ολοκληρωτικά, γι’ αυτό και φαίνεται η καθοδική τάση των τιμών της γλυκόζης. Εκεί είναι το καθοριστικό σημείο, που το άτομο αντιλαμβάνεται την πείνα και θέλει να φάει. Η αυξομείωση της γλυκόζης στο αίμα, λειτουργώντας σωστά μαζί με τη δράση της ινσουλίνης, μιμείται την καμπύλη των κυμάτων της θάλασσας.
Στον αντίποδα, αν ο ανθρώπινος οργανισμός παραμείνει νηστικός για περισσότερες από τέσσερις ώρες, δεν επηρεάζονται άμεσα όλες οι σωματικές λειτουργίες του, αλλά κυρίως η λειτουργία του εγκεφάλου. Έτσι, αν δε φάει, θα βιώσει έντονο στρες με συμπτώματα υπογλυκαιμίας και θα χάσει τον έλεγχο του φαγητού. Επειδή είναι έτσι προγραμματισμένος, το στρες της πείνας, το αντιλαμβάνεται ως συνθήκη λιμού και το αντιμετωπίζει ως ανάγκη επιβίωσης. Για τον λόγο αυτό, θα καταλήξει να καταναλώσει μεγάλες ποσότητες φαγητού, οι οποίες θα αποθηκευτούν -με τη βοήθεια της ινσουλίνης- ως λίπος!
Tip: Αν την ώρα που πρέπει να καταναλωθεί το γεύμα -στο τρίωρο δηλαδή-, συμβαίνει κάτι άλλο, τότε το άτομο μπορεί να φάει και νωρίτερα. Είναι προτιμότερο να καταναλωθεί μια συγκεκριμένη ποσότητα φαγητού νωρίτερα, παρά να καθυστερήσει το γεύμα τόσο πολύ, ώστε με την πρώτη ευκαιρία -ίσως και ώρες αργότερα- να καταναλωθεί ένα πολύ μεγαλύτερο γεύμα!
Σίγουρα όλοι έχουμε ακούσει πως πρέπει ή δεν πρέπει να συνδυάζουμε τρόφιμα, όταν, για παράδειγμα, έχουμε χαμηλό σίδηρο. Αποφεύγουμε να καταναλώνουμε φακή με τυρί γιατί δεν απορροφάται ο σίδηρος της φακής εξαιτίας του ασβεστίου του τυριού.
Όμως αυτό που δεν ξέρεις, είναι ότι για να χορτάσουμε, να πετύχουμε, δηλαδή, τον κορεσμό, χρειάζεται να παράξουμε έναν νευροδιαβιβαστή μέσω της κατανάλωσης συνδυασμού συγκεκριμένων ομάδων τροφίμων. Αυτός ο νευροδιαβιβαστής είναι η σεροτονίνη.
Tip: Η σεροτονίνη είναι ένας τόσο σημαντικός νευροδιαβιβαστής που χρησιμοποιείται από τη φαρμακοβιομηχανία για την κατασκευή χαπιών για την κατάθλιψη! Και εμείς μπορούμε από μόνοι μας να τη συνθέσουμε συνδυάζοντας σωστά τα τρόφιμα.
Αυτό το μαγικό, λοιπόν, συμβαίνει γιατί καταναλώσαμε τριών ειδών τρόφιμα -φρέσκια τροφή, πρωτεΐνες και υδατάνθρακα- ταυτόχρονα μέσα σε 20 λεπτά. Αυτό το συναίσθημα κορεσμού θα μας συντροφεύει για 8 ώρες. Άρα αν σκεφτούμε πως η μέρα έχει 24 ώρες, υπολογίζουμε ότι θα χρειαστούμε τρεις τέτοιους συνδυασμούς καθημερινά. Ο συνδυασμός αυτός είναι καλό να γίνεται στα κυρίως γεύματα. Μάλιστα, εκτός από κορεσμό, προσφέρει χαρά, καλή διάθεση, διαύγεια, ποιοτικό ύπνο, συγκέντρωση κ.ά.
Πηγή: Theawkwardyeti.com
Μόλις παραχθεί η σεροτονίνη, χρειάζεται το 20λεπτο για να μεταφερθεί το μήνυμα από το στομάχι στον εγκέφαλο και να του πει «είσαι εντάξει, δε χρειάζεσαι άλλο φαγητό!». Όταν φτάσει στον τελικό προορισμό του, νιώθουμε χορτάτοι χωρίς να ασφυκτιούμε και δε θέλουμε να φάμε άλλο, ακόμη κι αν από μπροστά μας κάνουν παρέλαση … τρεις ντουζίνες γλυκά! Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται ο συνδυασμός των τριών ομάδων τροφίμων που χρειάζεται να κάνουμε στα τρία κυρίως γεύματα της μέρας μας. Αν κάποιο από τα συστατικά της εξίσωσης λείπει, δε θα αισθανθούμε ποτέ κορεσμό και δε θα μπορέσουμε να χορτάσουμε, με αποτέλεσμα να τρώμε μέχρι να αισθανθούμε ότι δεν μπορούμε να φάμε άλλο επειδή φουσκώσαμε. Η σεροτονίνη δίνει την αίσθηση του κορεσμού, δηλαδή νιώθουμε χορτάτοι και επιλέγουμε να μη φάμε άλλο.
Πηγή: Διατροφική νοημοσύνη, Ευάγγελος Ζουμπανέας, 2011, εκδόσεις Μεταίχμιο
Tip: Υπάρχουν και φυσικές πηγές σεροτονίνης, όπως οι μπανάνες, τα δαμάσκηνα, οι ντομάτες, ο ανανάς και το αβοκάντο, τις οποίες μπορούμε να εντάξουμε στην καθημερινότητά μας στα ενδιάμεσα γεύματα, στα γεύματα δηλαδή που γίνονται ανάμεσα στα κυρίως.
Συνοψίζοντας, τα κλειδιά για να πετύχει κάποιος μια σωστή διατροφή είναι να κάνει γεύματα κάθε τρεις ώρες, καταναλώνοντας ποικιλία τροφίμων με σωστό συνδυασμό. Με αυτόν τον τρόπο, θα αποφύγει να νιώσει μεγάλη πείνα, η οποία θα τον οδηγήσει να καταναλώσει μεγάλες μερίδες φαγητού, κάτι που αν συμβαίνει συχνά, θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την απόκτηση βάρους. Ακολουθώντας, επομένως, κανείς μία σωστή διατροφή, θα νιώθει και χορτάτος αλλά και θα μπορεί να καλύπτει τις ημερήσιες ανάγκες του σε θρεπτικά συστατικά.
Οι ανθρώπινες τροφές αποτελούνται ουσιαστικά από έξι βασικά είδη συστατικών (πέντε ομάδες θρεπτικών συστατικών και νερό), που το καθένα τους λειτουργεί διαφορετικά στον οργανισμό. Οι υδατάνθρακες και τα λιπίδια αντιπροσωπεύουν τις κύριες ενεργειακές πηγές μας. Οι πρωτεΐνες, οι ανόργανες ουσίες και τα ιχνοστοιχεία είναι απαραίτητα για την αύξηση και την ανάπτυξη των ιστών. Το νερό, οι πρωτεΐνες και οι βιταμίνες είναι απαραίτητα για τον μεταβολισμό και τις ρυθμιστικές λειτουργίες.
Σε αντίθεση με τα ενεργειακά θρεπτικά συστατικά (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και λίπος, τα οποία ονομάζονται και μακροθρεπτικά συστατικά) που μπορούν να χρησιμοποιηθούν εν μέρει το ένα στη θέση του άλλου, οι βιταμίνες, τα ανόργανα στοιχεία και τα ιχνοστοιχεία διαδραματίζουν πάντοτε πολύ εξιδεικευμένους ρόλους. Επομένως, η έλλειψη οποιουδήποτε από αυτά τα συστατικά οδηγεί σε ειδικές διατροφικές ανεπάρκειες, όχι πάντα με συμπτώματα. Το κοινό στοιχείο όλων αυτών των ελλείψεων είναι ότι επηρεάζουν κυρίως την ανάπτυξη.
Πηγή: Εγχειρίδιο Διατροφής, Peter Grim, Hans Konrad Biesalski, 2008, Εκδόσεις Πασχαλίδης
Πηγή: Clipartpanda.com
…έχουν ως δομικό υλικό τη γλυκόζη, τη φρουκτόζη και τη γαλακτόζη και βρίσκονται:
Μεταξύ άλλων, αποτελούν τη βασική πηγή ενέργειας του σώματος για να μπορέσει να εκτελέσει από απλές λειτουργίες, όπως το να χτυπήσει η καρδιά, μέχρι τις πιο σύνθετες, όπως το να σκεφτεί και να γυμναστεί.
…έχουν ως δομικό υλικό τα αμινοξέα και βρίσκονται:
Οι πρωτεΐνες αποτελούν δομικό υλικό των μυών και των νέων κυττάρων, μεταφέρουν χρήσιμες ουσίες, όπως η αιμοσφαιρίνη, η οποία μεταφέρει οξυγόνο στο αίμα και παίζουν βασικό ρόλο στη δόμηση του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Επίσης, οι πρωτεΐνες είναι ιδιαίτερα σημαντικές κατά την παιδική και εφηβική ηλικία εξαιτίας του έντονου ρυθμού ανάπτυξης.
Πηγή: Clipartpanda.com
Πηγή: Clipartpanda.com
…έχουν ως δομικό υλικό τα λιπαρά οξέα και διαχωρίζονται ανάλογα με το είδος των λιπαρών οξέων που περιέχουν σε ακόρεστα λιπαρά (μονοακόρεστα, πολυακόρεστα), κορεσμένα και trans λιπαρά.
Το λίπος είναι απαραίτητο συστατικό για το σώμα μας γιατί περιβάλλει τα όργανά μας και μας προστατεύει από τραυματισμούς, έχει θερμορυθμιστικό ρόλο, αποτελεί συστατικό των ορμονών και συμβάλλει στην απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών. Μάλιστα, τα ακόρεστα λιπαρά όχι μόνο δεν προκαλούν προβλήματα υγείας, αλλά αντιθέτως προστατεύουν ώστε να μη δημιουργηθούν. Είναι ιδιαίτερα προστατευτικά για την καρδιά και τα αγγεία που μεταφέρουν το αίμα. Ακόμη, τα ακόρεστα λιπαρά προστατεύουν από την εμφάνιση Σακχαρώδη Διαβήτη και υπέρτασης.
Αντίθετα, τα κορεσμένα λιπαρά, είναι υπεύθυνα για καρδιαγγειακά επεισόδια και παθήσεις της καρδιάς. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι θα αποκλείσουμε τα τρόφιμα με κορεσμένα λιπαρά από τη διατροφή μας. Η σύσταση της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρίας είναι να προτιμώνται πιο συχνά προς κατανάλωση τα ακόρεστα λιπαρά οξέα σε σχέση με τα κορεσμένα.
Πηγή: American Heart Association
Πρόκειται για έναν τύπο υδατανθράκων που ο οργανισμός δεν μπορεί να αφομοιώσει και περνά μέσα από το σώμα χωρίς πέψη. Βρίσκονται σε όλα τα φυτικής προέλευσης τρόφιμα και παίζουν σημαντικό ρόλο στην υγεία του εντέρου.
Tip: Είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι για να μπορέσουν οι φυτικές ίνες να ολοκληρώσουν την αποστολή τους απαιτείται η παρουσία του νερού.
Η φυτική ίνα, όπως προαναφέρθηκε, δεν μπορεί να αφομοιωθεί από τον οργανισμό μας. Όταν, λοιπόν, καταναλώνεται στην ποσότητα που έχει ανάγκη ο οργανισμός μας, δεσμεύει ουσίες που είναι προς αποχώρηση από το σώμα. Αυτό δίνει στον οργανισμό μας μία… δεύτερη ευκαιρία για να τις επεξεργαστεί ξανά και να πάρει όσο το δυνατόν περισσότερα θρεπτικά συστατικά μπορεί. Με αυτόν τον τρόπο βελτιώνεται και η υγεία του γαστρεντερικού συστήματος. Επίσης, προστατεύει από την εμφάνιση πολλών χρονίων παθήσεων (πχ υπέρταση) και δημιουργεί -και ενισχύει- την αίσθηση της πληρότητας και του κορεσμού.
Το νερό αποτελεί το βασικό συστατικό του ανθρώπινου σώματος σε ποσοστό έως 70%. Μάλιστα, ο μυϊκός ιστός περιέχει 75% νερό, ενώ ο λιπώδης ιστός σχεδόν καθόλου. Η ποσότητα του νερού ελαττώνεται σημαντικά με την πάροδο του χρόνου εξαιτίας της ελάττωσης της μυϊκής μάζας.
Το νερό είναι εξαιρετικά σημαντικό γιατί αποτελεί βασικό συστατικό όλων των διεργασιών του σώματος, διατηρεί τη θερμοκρασία του μέσω της εξάτμισης του ιδρώτα, συμμετέχει ως υπόστρωμα των μεταβολικών αντιδράσεων καθώς και ως δομικό συστατικό παρέχοντας σχήμα στα κύτταρα, είναι απαραίτητο στην πέψη, ενώ λειτουργεί ως το μέσο μεταφοράς όλων των ουσιών και θρεπτικών συστατικών στο σώμα μας.
Πηγή: Krauses’s Κλινική Διατροφή, L.Kathleen Mahan, Sylvia Escott-Stump, 2014, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας
Η εικόνα δίπλα αναπαριστά την Πυραμίδα Υγείας του Harvard. Όπως φαίνεται, στη βάση της πυραμίδας είναι η καθημερινή άσκηση, το φυσιολογικό βάρος και η εικόνα που περιλαμβάνει τρόφιμα για τον συνδυασμό της σεροτονίνης, δηλαδή για τον κορεσμό, κι ένα ποτήρι νερό.
Στη δεύτερη σειρά της εικόνας από τη βάση υπάρχει η ομάδα των φρέσκων λαχανικών και φρούτων, τα καλά λίπη με βάση το ελαιόλαδο και δίπλα, καταλαμβάνοντας μόλις το 1/3 της σειράς, τα δημητριακά ολικής άλεσης και τα παράγωγά τους, το καστανό ρύζι, η βρώμη.
Στην τρίτη σειρά από τη βάση υπάρχει η ομάδα των οσπρίων και των ξηρών καρπών και δίπλα τους τα ψάρια, τα θαλασσινά και τα πουλερικά (τα οποία αποτελούν και τις πρωτεΐνες βιολογικής αξίας).
Στην τέταρτη σειρά, βρίσκονται τα γαλακτοκομικά με σύσταση για κατανάλωση 1-2 μερίδων τη μέρα.
Στην τελευταία -και καταϊδρωμένη- σειρά, βρίσκονται το κόκκινο κρέας, το βούτυρο, οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες, δηλαδή το λευκό αλεύρι και τα παράγωγά του, τα γλυκά, τα αναψυκτικά και το ραφιναρισμένο αλάτι.
Αυτό που έχει σημασία να τονιστεί είναι ότι υπάρχει σύσταση για τη χρήση πολυβιταμινών και βιταμίνης D κυρίως λόγω των φτωχών πλέον σε θρεπτικά συστατικά τροφίμων εξαιτίας της υπερεκμετάλλευσης της γης και της κλιματικής αλλαγής. Η βιταμίνη D είναι σημαντική επειδή αποδεδειγμένα πια προστατεύει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Πηγή: The healthy Eating Pyramid 2008. Department of Nutrition, Harvard School of Public Health
Επίσης, υπάρχει η σύσταση για μέτρια κατανάλωση αλκοόλ από αυτούς που μπορούν να πιουν. Ο ορισμός της μέτριας κατανάλωσης είναι κάτι εξισορροπητικό. Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ βρίσκεται στο σημείο όπου τα οφέλη για την υγεία από το αλκοόλ ξεπερνούν σαφώς τους κινδύνους. Συνίσταται η κατανάλωση κρασιού.
Τέλος, η σύσταση είναι 1-2 μερίδες αλκοόλ την ημέρα για τους άνδρες και 1 μερίδα για τις γυναίκες, όπου 1 μερίδα αλκοόλ ισοδυναμεί με 330 ml μπύρας, 125 ml κρασί, 40-45 ml τσίπουρο ή άλλο ποτό, πχ βότκα, ουίσκι, κονιάκ.
Tip: Ιδιαίτερη προσοχή με την κατανάλωση αλκοόλ απαιτείται από άτομα που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή εξαιτίας της ενδεχόμενης αλληλεπίδρασής τους (υπογλυκαιμία).
Οι βιταμίνες είναι θρεπτικές ουσίες απαραίτητες για την ομαλή ανάπτυξη και λειτουργία του οργανισμού. Προσλαμβάνονται από τα τρόφιμα καθώς ο οργανισμός δεν μπορεί να τις συνθέσει σε επαρκείς ποσότητες και δεν αποδίδουν θερμίδες. Κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες: α) τις λιποδιαλυτές και β) τις υδατοδιαλυτές σύμφωνα με την ικανότητά τους να απορροφώνται.
Πηγή: Εθνικός Διατροφικός Οδηγός, 2014, Ινστιτούτο Προληπτικής Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής, Εκτυπώσεις IRIS ΑΕΒΕ
Τα ανόργανα στοιχεία είναι χημικά στοιχεία απαραίτητα για τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού. Διακρίνονται στα μακροστοιχεία (ασβέστιο, φώσφορος, μαγνήσιο, κάλιο, νάτριο, χλώριο, θείο) που είναι απαραίτητα σε σχετικά σημαντικές ποσότητες και στα ιχνοστοιχεία (σίδηρος, ψευδάργυρος, χαλκός, μαγγάνιο, φθόριο, ιώδιο, σελήνιο, μολυβδαίνιο, χρώμιο, κοβάλτιο, πυρίτιο, βόριο), που είναι απαραίτητα σε μικρότερες ποσότητες.
Θα αναφερθούμε στα πιο κύρια:
Τόσο τα μακροστοιχεία όσο και τα ιχνοστοιχεία απαντώνται σε μια πληθώρα προϊόντων όπως κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, μαλάκια (και προϊόντα αυτών), αβγό, δημητριακά και σπόροι, γάλα και γαλακτοκομικά, φρούτα και λαχανικά, όσπρια, ξηροί καρποί, νερό, αλάτι.
Πηγή: Εθνικός Διατροφικός Οδηγός, 2014, Ινστιτούτο Προληπτικής Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής, Εκτυπώσεις IRIS ΑΕΒΕ
Συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού:
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων – Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ)
Copyright © 2020. All rights reserved.
Η ομάδα της ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ προσπαθεί συνεχώς να διασφαλίσει την ψηφιακή προσβασιμότητα της ιστοσελίδας για άτομα με αναπηρία. Εάν θέλετε να αναφέρετε κάποιο πρόβλημα, επικοινωνήστε μαζί μας.
Διεύθυνση ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ:
Ελευθερίου Βενιζέλου 236, Ηλιούπολη, Αθήνα, Τ.Κ. 16341
Τηλέφωνο / Fax επικοινωνίας:
210 5201474
Email επικοινωνίας:
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Designed and created with ❤ by qodin team