Ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι ένα χρόνιο νόσημα, το οποίο χαρακτηρίζεται από διαταραχές στον μεταβολισμό των υδατανθράκων (αλλά και λιπών και πρωτεϊνών) λόγω έλλειψης ινσουλίνης. Η έλλειψη αυτή μπορεί να είναι πλήρης (να μην έχουμε καθόλου ινσουλίνη), μερική (να έχουμε χαμηλότερα επίπεδα ινσουλίνης από ότι έχει ανάγκη ο οργανισμός), ή σχετική. Σχετική έλλειψη ινσουλίνης λέμε ότι έχουμε όταν τα επίπεδα ινσουλίνης δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών του οργανισμού, λόγω παρεμπόδισης της δράσης της στα διάφορα όργανα (=αντίσταση στην ινσουλίνη/ινσουλινοαντίσταση). Η κύρια έκφραση του Σακχαρώδη Διαβήτη είναι τα αυξημένα επίπεδα σακχάρου/γλυκόζης στο αίμα (=υπεργλυκαιμία).

Υπάρχει μια ενδιάμεση κατάσταση-γκρίζα ζώνη μεταξύ των φυσιολογικών τιμών σακχάρου και της επίσημης διάγνωσης Διαβήτη, η οποία ονομάζεται προδιαβήτης (τιμές σακχάρου μεταξύ 100-125mg/dL). Στον προδιαβήτη, οι τιμές γλυκόζης στο αίμα είναι συνήθως μετρίως ανεβασμένες είτε μετά από ώρες χωρίς φαγητό (νηστεία-πχ το πρωί που ξυπνάμε) είτε και μετά το γεύμα. Το στάδιο αυτό δε μας δίνει συμπτώματα και μπορούμε να το διαπιστώσουμε μόνο με εξετάσεις αίματος. Αν διαπιστωθεί, είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπιστεί με τους τρόπους που θα αναφέρουμε στη συνέχεια, διαφορετικά στις περισσότερες περιπτώσεις εξελίσσεται σε Διαβήτη. Ο προδιαβήτης μπορεί να υπάρχει για αρκετά χρόνια χωρίς να τον αντιληφθούμε, γι’ αυτό και είναι χρήσιμο να κάνουμε τακτικά προληπτικές εξετάσεις αίματος, σύμφωνα με την καθοδήγηση του γιατρού μας, ειδικά αν έχουμε γονείς ή παππούδες που έχουν Διαβήτη.

Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι που ζουν με Σακχαρώδη Διαβήτη τον ίδιο ακριβώς τύπο. Υπάρχουν κατά βάση δύο διαφορετικοί τύποι Διαβήτη: ο Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 1 και ο Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 2. Επιπλέον, υπάρχει ο Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης, ο οποίος πολλές φορές αναφέρεται και ως Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 3 και άλλες πιο σπάνιες μορφές Διαβήτη.

Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 1 έχουμε όταν το πάγκρεας σταματήσει εντελώς να παράγει ινσουλίνη. Στην περίπτωση αυτή, ο ίδιος ο οργανισμός δημιουργεί αντισώματα (αυτοάνοσος μηχανισμός) τα οποία επιτίθενται στο πάγκρεας και καταστρέφουν τα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη. Το αποτέλεσμα της πλήρους έλλειψης ινσουλίνης είναι να μην μπορεί ο οργανισμός να ρυθμίσει τα επίπεδα σακχάρου/γλυκόζης στο αίμα, οπότε ανεβαίνουν και δημιουργείται υπεργλυκαιμία (=αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα).

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 2 όλο και εμφανίζεται σε παιδιά σε όλο και περισσότερες χώρες. Στις Η.Π.Α., 1 στα 3 νέα περιστατικά Σακχαρώδη Διαβήτη αφορά σε άτομα μικρότερα των 18 ετών. Αντίθετα από τον Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 1, εξελίσσεται πιο αργά και δεν εμφανίζονται τα ίδια συμπτώματα στις περισσότερες περιπτώσεις, με αποτέλεσμα η διάγνωση να είναι πιο δύσκολη.

Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 2 έχουμε όταν ο οργανισμός δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη ώστε να λειτουργεί σωστά (μερική έλλειψη ινσουλίνης) ή όταν τα κύτταρα δεν μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν σωστά (σχετική έλλειψη ινσουλίνης). Και στις δύο αυτές περιπτώσεις ο οργανισμός δεν μπορεί να ρυθμίσει την ποσότητα σακχάρου στο αίμα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται υπεργλυκαιμία. 

Ως Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης (ή και Διαβήτης τύπου 3) περιγράφεται κάθε περίπτωση στην οποία ο οργανισμός μιας γυναίκας αδυνατεί να ρυθμίσει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και αυτό διαπιστώνεται για πρώτη φορά στην εγκυμοσύνη, ενώ μετά τον τοκετό συνήθως αποδράμει. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η διάγνωση του Διαβήτη (τύπου 1, τύπου 2 κλπ) προϋπάρχει της εγκυμοσύνης, οπότε και αντιμετωπίζεται αναλόγως. Περίπου 7% των εγκύων στις Η.Π.Α. διαγιγνώσκονται με Διαβήτη Κύησης ετησίως. Οι γυναίκες που παρουσιάζουν Διαβήτη Κύησης διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης Διαβήτη Τύπου 2 στο μέλλον, ενώ ορισμένες καταστάσεις, όπως το αυξημένο βάρος σώματος, αυξάνουν τις πιθανότητες αυτές.

Οι επιπλοκές χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τις μακροαγγειακές (δηλαδή των μεγάλων αγγείων του σώματος) και τις μικροαγγειακές (δηλαδή των μικρών αγγείων). Οι μακροαγγειακές επιπλοκές περιλαμβάνουν νοσήματα της καρδιάς (πχ έμφραγμα και καρδιακή ανεπάρκεια), εγκεφαλικό επεισόδιο κλπ, ενώ οι μικροαγγειακές είναι η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια (βλάβη στα μάτια), η διαβητική νεφροπάθεια (βλάβη στα νεφρά) και η διαβητική νευροπάθεια (βλάβη στο νευρικό σύστημα). Μια άκρως σοβαρή επιπλοκή είναι το διαβητικό πόδι, η οποία αποτελεί συνδυασμό νευροπάθειας και βλάβης της κυκλοφορίας του αίματος. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι οι επιπλοκές του Διαβήτη εμφανίζονται μετά από χρόνια έκθεσης του οργανισμού σε υψηλά επίπεδα γλυκόζης (χρόνιες επιπλοκές). Στην περίπτωση του Διαβήτη τύπου 2, όπου δεν εμφανίζονται συμπτώματα και η εξέλιξη είναι πιο αργή, αν αργήσουμε να τον διαγνώσουμε, είναι πιθανό να γίνει ταυτόχρονα και εντοπισμός κάποιας επιπλοκής.

Μια επιπλοκή που δημιουργείται σε αρκετές περιπτώσεις είναι αυτή της υπογλυκαιμίας. Υπογλυκαιμία έχουμε όταν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα είναι χαμηλότερα από αυτά που χρειάζεται ο οργανισμός για να λειτουργήσει (συνήθως η τιμή αυτή ορίζεται κάτω από 70mg/dL). Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε πως υπογλυκαιμία δεν είναι η επιθυμία για γλυκό, όπως λανθασμένα χρησιμοποιείται ο όρος πολλές φορές.

Τα χαμηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα μπορεί να προκληθούν από υπερβολική λήψη ινσουλίνης σε άτομα που κάνουν θεραπεία με ινσουλίνη, από πολύ χαμηλά επίπεδα υδατανθράκων στο γεύμα, από απρογραμμάτιστη άσκηση και δραστηριότητες, από παράλειψη ή καθυστέρηση γεύματος ή κολατσιού, ή και από συνδυασμό των παραπάνω.

Τα συχνότερα συμπτώματα υπογλυκαιμίας φαίνονται στην παρακάτω εικόνα. Να σημειωθεί πως τα συμπτώματα αυτά διαφέρουν από άτομο σε άτομο, αλλά και το ίδιο άτομο μεγαλώνοντας μπορεί να παρατηρεί διαφορετικά συμπτώματα από ό,τι παλαιότερα.

Υπογλυκαιμία, όπως είπαμε, σημαίνει πως έχουμε χαμηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μας (δηλαδή κάτω από 70mg/dL). Άρα, προκειμένου να τη διορθώσουμε-αντιμετωπίσουμε, αυτό που χρειάζεται να κάνουμε είναι να καταναλώσουμε υδατάνθρακες. Στην προκειμένη περίπτωση μας ενδιαφέρει να ανεβάσουμε το σάκχαρο του αίματος γρήγορα, επομένως χρειάζεται να καταναλώσουμε απλούς υδατάνθρακες. Ο βασικός κανόνας αντιμετώπισης της υπογλυκαιμίας είναι ο Κανόνας του 15: μετράμε την τιμή του σακχάρου μας και αν διαπιστώσουμε υπογλυκαιμία, καταναλώνουμε 15 γραμμάρια γλυκόζης και περιμένουμε 15 λεπτά μέχρι να ξαναμετρήσουμε το σάκχαρό μας. Αν στη δεύτερη μέτρηση η τιμή είναι μεγαλύτερη από 80mg/dL, απλά παρακολουθούμε την εξέλιξή της. Αν, όμως, είναι κάτω από 80mg/dl, τότε καταναλώνουμε πάλι 15 γραμμάρια γλυκόζης και περιμένουμε άλλα 15 λεπτά. Επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία όσες φορές χρειάζεται.

Θεμελιώδους σημασίας στην αντιμετώπιση του Διαβήτη είναι η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Επιπλέον αυτού, στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιούμε και διάφορες φαρμακευτικές θεραπείες.

Συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού:

Έλενα Βακάλη

Ειδικευόμενη Ενδοκρινολογίας ΓΝ Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», IDF Europe YOURAH Steering Committee Member Projects, Ιδρυτικό Μέλος ADRG