Παχυσαρκία: Γιατί κάποιοι παχύσαρκοι παραμένουν υγιείς και άλλοι όχι;

Η παχυσαρκία είναι ουσιαστικά η υπερβολική συσσώρευση λίπους στο σώμα (λιπώδη ιστό, ήπαρ, μύες και αλλού), ως αποτέλεσμα πολλών διαφορετικών παραγόντων που οδηγούν τελικά σε ανισορροπία μεταξύ μιας αυξημένης ενεργειακής πρόσληψης σε σχέση με την κατανάλωση ενέργειας από τον οργανισμό.

Οι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε παχυσαρκία είναι:

1. Γενετικοί, χωρίς να έχουν αποσαφηνιστεί, εξαρτώμενοι από γονίδια που ελέγχουν την όρεξη και τον μεταβολισμό μας. Παιδιά με έναν γονέα παχύσαρκο έχουν 50% πιθανότητα να αναπτύξουν και αυτά παχυσαρκία και παιδιά και με τους δύο γονείς παχύσαρκους έχουν 80% πιθανότητα να γίνουν παχύσαρκα.
2. Ορμονικοί, με μία πληθώρα ορμονών να συμμετέχουν στον καθορισμό της ανάπτυξης της παχυσαρκίας. Ο λιπώδης ιστός είναι ουσιαστικά στο σύνολό του ένα ενδοκρινές όργανο που εκκρίνει πολλά πεπτίδια-ορμόνες, με κύριο εκπρόσωπο τη λεπτίνη η οποία καθορίζει μέσω της δράσης της στον υποθάλαμο το σταμάτημα στην πρόσληψη τροφής (ανορεξιογόνος δράση) και προάγει την καύση λίπους για παραγωγή ενέργειας. Όταν η ποσότητα λίπους μειωθεί, τότε μειώνεται η ποσότητα της λεπτίνης και επανέρχεται η όρεξη. Μια άλλη ορμόνη είναι η γκρελίνη που εκκρίνεται από το στομάχι, με δράση ορεξιογόνο και τάση για υπερφαγία. Λογικά στην παχυσαρκία όπου λόγω της μεγάλης ποσότητας λιπώδους ιστού υπάρχει και μεγάλη ποσότητα λεπτίνης, θα έπρεπε ο παχύσαρκος να μην έχει όρεξη και να έχει απώλεια βάρους. Όμως κάτι τέτοιο δε συμβαίνει επειδή δυστυχώς υπάρχει «αντίσταση στη λεπτίνη» (κάτι αντίστοιχο με την αντίσταση στην ινσουλίνη) και ο εγκέφαλος του παχύσαρκου λαμβάνει συνεχώς μήνυμα ότι χρειάζεται οπωσδήποτε τροφή. Στην όλη βέβαια αυτή διαδικασία συμμετέχουν και άλλοι ορμονικοί άξονες, όπως π.χ. ο άξονας υπόφυσης – επινεφριδίων μέσω της «κορτιζόνης», αλλά και άλλες ορμόνες από το λιποκύτταρο, όπως η «αντιπονεκτίνη» με αντιφλεγμονώδη, αντιαθηρογόνο και αντιδιαβητική δράση (αυξάνοντας την ευαισθησία των ιστών στην ινσουλίνη) και ως εκ τούτου με σημαντική δράση στον μεταβολισμό των λιπιδίων και της γλυκόζης. Έτσι όσο πιο παχύσαρκο είναι ένα άτομο, τα επίπεδα της αντιπονεκτίνης είναι πιο χαμηλά οδηγώντας σε αυξημένο κίνδυνο διαβήτη, δυσλιπιδαιμιών, άρα και μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων.
3. Περιβαλλοντικοί – συμπεριφορικοί που σχετίζονται με τον «κακό δυτικό τρόπο ζωής», τις κακές συνήθειες διατροφής που μαζί με την αποφυγή άσκησης (φυσικής σωματικής δραστηριότητας γενικά), οδηγούν σε αυξημένη ενεργειακή πρόσληψη σε σχέση με την κατανάλωση ενέργειας του οργανισμού μας.
4. Άλλοι παράγοντες, στους οποίους περιλαμβάνονται οι παρακάτω:

• Ανεπαρκής ύπνος, ο οποίος οδηγεί σε αύξηση της γκρελίνης, μείωση της λεπτίνης και διαταραχή της αντιπονεκτίνης. Είναι σημαντικό όλοι οι παχύσαρκοι πρέπει να ελέγχονται για υπνική άπνοια!
• Ενδοκρινικοί διαταράκτες (ή ενδοκρινικοί ρύποι), οι οποίοι είναι φυσικές ή τεχνητές χημικές ουσίες που επηρεάζουν και οδηγούν σε διαταραχή της λειτουργίας του ενδοκρινικού μας συστήματος. Όταν ένας τέτοιος ορμονικός διαταράκτης απορροφηθεί από τον οργανισμό μας, μπορεί να μπλοκάρει ή να τροποποιήσει τις φυσικές μας ορμόνες οδηγώντας σε ανωμαλίες όπως διαβήτης, παχυσαρκία, καρδιακές παθήσεις, καρκινοπάθεια, υπογονιμότητα κλπ. Δυστυχώς είναι ουσίες που βρίσκονται σχεδόν παντού, π.χ. φυτοοιστρογόνα, φυτοφάρμακα, πλαστικές ύλες συσκευασίας, καλλυντικά, ακόμα και στο νερό!
• Εγκυμοσύνη σε προχωρημένη ηλικία
• Φάρμακα, όπως διάφορα αντιψυχωσικά, σουλφονυλουρίες για διαβήτη, αντισυλληπτικά και άλλα
• Μετά από διακοπή καπνίσματος, κυρίως τα πρώτα χρόνια από τη διακοπή του καπνίσματος. Η νικοτίνη έχει ανορεξιογόνο δράση (μείωση πρόσληψης τροφής άρα και μειωμένη ενεργειακή πρόσληψη) και συγχρόνως αύξηση του μεταβολισμού (άρα και αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας) μέσω της ενεργοποίησης της λιπάσης, ενός ενζύμου που διασπά το λίπος. Έτσι συνήθως μετά από τη διακοπή καπνίσματος υπάρχει μια αύξηση του βάρους κατά 5-6 κιλά!
• Διάφορες παθήσεις, όπως υποθυρεοειδισμός, νόσος Cushing κ.ά.
• Τέλος, η συναναστροφή με παχύσαρκους μπορεί να οδηγήσει κάποιον σε αύξηση του βάρους και παχυσαρκία!

Τι κινδύνους κρύβει η παχυσαρκία

Ο Ιπποκράτης ήταν από τους πρώτους που είχε μιλήσει για την παχυσαρκία αναφέροντας ότι «είναι μια ιατρική διαταραχή, δεν είναι απλά μια ασθένεια, αλλά είναι ο προάγγελος άλλων παθήσεων». Όπως είδαμε η παχυσαρκία είναι μια κατάσταση που οδηγεί σε διάφορα νοσογόνα μονοπάτια και αυξάνει τον κίνδυνο για:

Επιδημιολογικά δεδομένα

Από το 1997, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει κηρύξει την παχυσαρκία ως παγκόσμια επιδημία και σχεδόν το 10% των ενηλίκων πάσχουν από παχυσαρκία. Η Ελλάδα έχει υψηλό ποσοστό που φθάνει κοντά στο 20%. Στις ΗΠΑ μελετήθηκε το κόστος των ιατρικών δαπανών το 2005 το οποίο έφτασε σχεδόν τα 200 δις $ αντιπροσωπεύοντας το 20% των ιατρικών δαπανών.

Γιατί κάποιοι παχύσαρκοι παραμένουν υγιείς; Τι έδειξε η μελέτη College of Agriculture and Life Science – Texas A&M University

Μετά από όσα είδαμε πιο πάνω, είναι παράξενο ότι υπάρχουν κάποιοι παχύσαρκοι οι οποίοι δεν έχουν παθολογικές καταστάσεις ενώ είναι παχύσαρκοι. Βρέθηκε λοιπόν ότι υπάρχει ένα γονίδιο, το PFKFB3 το οποίο κωδικοποιεί-εκφράζει ένα ένζυμο μέσα στο λιποκύτταρο, (το iPFK2 = 6-φωσφωρο-φρουκτο- κινάση 2), και το ένζυμο αυτό παρ’ ότι αυξάνει την εναπόθεση λίπους στους παχύσαρκους, δρα προστατευτικά:

• αποτρέποντας τη φλεγμονή που προκαλείται στον λιπώδη ιστό και στο ήπαρ και
• αποτρέποντας την αντίσταση στην ινσουλίνη και βελτιώνοντας την ευαισθησία της στους ιστούς, με αποτέλεσμα την καλή λειτουργία της.

Μέσα από αυτές τις γνώσεις η επιστήμη προσπαθεί να δώσει λύσεις στο φλέγον θέμα της παχυσαρκίας. Ας ελπίσουμε ότι στο άμεσο μέλλον θα βρούμε περισσότερες λύσεις ώστε να παρέμβουμε πιο αποτελεσματικά και στην ίδια την παχυσαρκία και στις επιπλοκές της!