Οι καθημερινές τροφές που καταναλώνουμε, μπορεί να επιδρούν στη συμπεριφορά ενός φαρμάκου που λαμβάνουμε και μάλιστα αυτή η αλληλεπίδραση μπορεί να είναι σημαντική οδηγώντας σε διαταραχή της απορρόφησης, του μεταβολισμού ή/και της απομάκρυνσης του φαρμάκου και μείωση ή αύξηση της δράσης αλλά και των παρενεργειών της αγωγής.
Η παράβλεψη αυτής της αλληλεπίδρασης μπορεί λοιπόν να οδηγήσει ακόμα και σε αποτυχία της προσδοκώμενης θεραπείας εμποδίζοντας τη δράση της φαρμακευτικής ουσίας (πχ μειωμένη απορρόφηση ενός αντιβιοτικού) ή ακόμα και στη δημιουργία παθολογικών καταστάσεων (πχ αύξηση αρτηριακής πίεσης στη λήψη κορτικοθεραπείας μαζί με αλάτι και άλλα).
Λαμβάνοντας λοιπόν ένα φάρμακο πρέπει πάντα ο γιατρός και ο ασθενής να συναποφασίζουν και να απαντούν σε ορισμένα ερωτήματα όπως:
- Τι αναστέλλει και τι επιτείνει τη δράση της αγωγής
- Πότε να παίρνει το φάρμακο ο ασθενής, με άδειο ή γεμάτο στομάχι
- Τι σχέση μπορεί να έχουν τα υπόλοιπα φάρμακα που μπορεί να παίρνει ακόμα ο ασθενής για διάφορα νοσήματα
- Άλλοι παράμετροι όπως η παχυσαρκία, το κάπνισμα κλπ
Θα αναφερθούμε λοιπόν σε κάποια καίρια θέματα
Η πρώτη αλληλεπίδραση που μελετήθηκε ήταν μεταξύ μιας κατηγορίας αντικαταθλιπτικών (αναστολείς ΜΑΟ = τα πρώτα φάρμακα για την κατάθλιψη από το 1950) με την τυραμίνη, μια ουσία που βρίσκεται στα τυριά (με μεγάλη περιεκτικότητα στο ροκφόρ) και η αύξησή της μπορεί να προκαλέσει υπερτασικές κρίσεις. Η λήψη λοιπόν αυτών των αντικαταθλιπτικών, μη γνωρίζοντας ότι αυξάνει τα επίπεδα της τυραμίνης, οδήγησε σε θανάτους από εγκεφαλικά επεισόδια λόγω βαριάς υπέρτασης. Υψηλά επίπεδα τυραμίνης βρέθηκε ότι περιέχονται στα προϊόντα σόγιας, στα τουρσιά, στα σαλάμια και παλαιωμένα κρέατα και παλαιωμένα τυριά, στους ξηρούς καρπούς, στη φάβα, στη μπύρα, και το κόκκινο κρασί, τις πολύ ώριμες μπανάνες και το αβοκάντο. Στις μέρες μας, λίγοι μεν (αλλά υπάρχουν) χρησιμοποιούν αναστολείς ΜΑΟ στην κατάθλιψη, μια και οι περισσότεροι λαμβάνουν τα πιο σύγχρονα (SSRI’s = εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης).
Ας έρθουμε όμως στο σήμερα και την καθημερινότητα γνωστών-αγνώστων αλληλεπιδράσεων
- Γαλακτοκομικά + Αντιβιοτικά: Συχνά συνταγογραφείται ένα αντιβιοτικό από την κατηγορία «κινολόνες». Η δράση τους μειώνεται από το ασβέστιο των γαλακτοκομικών. Το ίδιο συμβαίνει όμως και με μεγάλες ποσότητες σιδήρου και γι’ αυτό να αποφεύγονται και πχ το συκώτι αλλά και η λήψη πολυβιταμινών ή η ταυτόχρονη λήψη σκευασμάτων σιδήρου. Επίσης μειώνεται η απορρόφηση της τετρακυκλίνης και μινοκυκλίνης. Έτσι, τουλάχιστον 2 ώρες πριν ή 2 ώρες μετά τη λήψη των αντιβιοτικών πρέπει να καταναλώνονται τα γαλακτοκομικά και μάλιστα με μέτρο
- Γκρέιπφρουτ και Στατίνες για την υπερλιπιδαιμία: Ο χυμός του γκρέιπφρουτ δεν επιτρέπει τη διάσπαση των στατινών με αποτέλεσμα το φάρμακο να συσσωρεύεται και να αυξάνει η τοξικότητά του (μπορεί να οδηγήσει σε βαριές παρενέργειες, από μυαλγίες μέχρι και ραβδομυόλυση)
- Γκρέιπφρουτ και Αντιυπερτασικά (αναστολείς διαύλων ασβεστίου): Μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενα ορθοστατικής υπότασης
- Γκρέιπφρουτ και Αντικαταθλιπτικά/ Αγχολυτικά: Μπορεί να αυξήσει τη δράση τους στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ)
- Γκρέιπφρουτ και Αντιεπιληπτικά: Αυξάνεται η τοξικότητά τους
- Γκρέιπφρουτ και Αντιισταμινικά, Αντισυλληπτικά, Αντιιικά: Αυξάνει την πιθανότητα των παρενεργειών τους.
* Αρκετά προβληματάκια λοιπόν με το γκρέιπφρουτ, ας το έχουμε υπόψιν μας. Επίσης, σε μικρότερο βαθμό και όλοι οι χυμοί εσπεριδοειδών αν είναι σε μεγάλη ποσότητα μπορούν δυνητικά να παρουσιάσουν παρόμοια προβλήματα (παν μέτρον άριστον)
- Τυραμίνη + iMAO: Είδαμε πιο πάνω αναλυτικά την επίδραση της τυραμίνης στην πιθανή αύξηση της Αρτηριακής Πίεσης και την εμφάνιση συμπτωμάτων όπως κεφαλαλγία, θωρακαλγία αλλά και πιθανότητα υπερτασικής εγκεφαλοπάθειας, δυνητικά και θάνατηφόρο επεισόδιο. Η ποσότητα της τυραμίνης που περιέχεται σε μια τροφή παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Επιπλέον, είναι καλό να μη συνδυάζουμε μεγάλες ποσότητες τυραμίνης με καφεΐνη ή ακόμα και μεγάλη ποσότητα μαύρης σοκολάτας.
- Πράσινα φυλλώδη και άλλα λαχανικά + Αντιπηκτικά: Το γνωρίζουν πολύ καλά όσοι ακολουθούν αγωγή με ορισμένα αντιπηκτικά μετά από εγκεφαλικά επεισόδια, μπαλονάκια για καρδιακά επεισόδια, αποφράξεις περιφερικών αγγείων, προσθετικές βαλβίδες, κολπική μαρμαρυγή κλπ και παιδεύονται για τη σωστή ρύθμιση του INR-χρόνου προθρομβίνης όπως λέγεται η εξέταση. Και αναγκαζόμαστε να αλλάζουμε συνεχώς τη δοσολογία. Γιατί; Γιατί ο ασθενής μας δεν προσέχει τι τρώει και ή δεν του έχουν δοθεί σωστές οδηγίες ή δεν τις ακολουθεί όπως οφείλει. Τα κουμαρινικά αντιπηκτικά, αναστέλλουν την παραγωγή της προθρομβίνης, της οποίας η δράση είναι υπεύθυνη για την πήξη του αίματος. Είναι στην ουσία ανταγωνιστές της βιταμίνης Κ και πρέπει η ποσότητα της βιταμίνης Κ που προσλαμβάνουμε από την τροφή μας να είναι σταθερή (όχι μια μέρα στα ύψη και μετά καθόλου). Με τα αντιπηκτικά προσπαθούμε στην ουσία να ελαττώσουμε την ικανότητα του αίματος να πήζει ώστε να αποφύγουμε ένα θρομβωτικό επεισόδιο. Βέβαια δε θα πρέπει να φτάσουμε και στο επίπεδο αιμορραγίας. Η βιταμίνη Κ επηρεάζεται από τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μαρούλι, χόρτα κλπ), το λάχανο, το μπρόκολο, τα λαχανάκια Βρυξελλών, τα αμύγδαλα, η σοκολάτα, ενώ επιτρέπονται αγγούρι, κουνουπίδι, αβοκάντο, πατάτες. ΠΡΟΣΟΧΗ! Είναι σημαντικό αν ο ασθενής μας τρώει κάποιες τροφές πιο πλούσιες σε βιταμίνη Κ (πχ συχνά χόρτα ή θέλει καθημερινά τη σαλάτα του), να προσαρμόσουμε τη σωστή δόση στη διατροφή του (την οποία όμως θα του εξηγήσουμε ότι δε θα την αλλάζει κάθε λίγο και λιγάκι)
- Αλκοόλ και φάρμακα: Δε θα πρέπει να συνδυάζουμε το αλκοόλ με αντιβιοτικά αντιφλεγμονώδη, αντικαταθλιπτικά, αντιισταμινικά, αναλγητικά ναρκωτικά, φάρμακα για τον ύπνο, βρογχοδιαστατλτικά, αντιπηκτικά και θυρεοειδικές ορμόνες (υποθυρεοειδισμός). Η λήψη αλκοόλ μαζί με αυτά μπορεί να δημιουργήσει πολύ σοβαρά προβλήματα, τοξικότητας σε πολλά όργανα του οργανισμού μας.
- Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C + Σκευάσματα σιδήρου: Η βιταμίνη C προάγει την απορρόφηση του σιδήρου (Fe) στο έντερο, γι’ αυτό καλό είναι να συνδυάζουμε πχ τη λήψη του με έναν χυμό φρούτων.
- Τροφές + Θυρεοειδικές ορμόνες: Η λήψη τροφής επηρεάζει την απορρόφηση της λεβοθυροξίνης και της L-θυροξίνης. Γι’ αυτό παίρνουμε την αγωγή μόλις ξυπνήσουμε και οτιδήποτε άλλο (φαγητό ή χάπια, ούτε καν καφέ σκέτο) μετά από τουλάχιστον 20-30 λεπτά. Η υπερβολική κατανάλωση τροφών με ιώδιο μπορεί να οδηγήσει σε βρογχοκήλη και υπερθυρεοειδισμό επειδή το ιώδιο προάγει τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών. Πολύ ιώδιο μπορεί να προσλάβουμε από το επεξεργασμένο επιτραπέζιο αλάτι (αν τρώμε μεγάλες ποσότητες), από προϊόντα σόγιας (σόγια σος, γάλα σόγιας, τόφου), από μεγάλες και συχνές ποσότητες σταυρανθών (μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών, κουνουπίδι, λάχανο) και από κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων θαλασσινών (πχ φούσκες – τις ξέρετε;). Προσοχή χρειάζεται στα άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη (κοιλιοκάκη), τα οποία μπορεί εύκολα από τρόφιμα να προσλάβουν πολύ ιώδιο και να προκαλέσουν υπερθυρεοειδισμό και βρογχοκήλη. Επίσης, οι γλυκαντικές ουσίες μπορεί να προκαλέσουν ορμονική διαταραχή με πρόκληση αυτοάνοσου υποθυρεοειδισμού, ενώ και η υπερβολική χρήση ζάχαρης και τα πολλά λιπαρά μπορεί να ελαττώσουν τη δράση της θυροξίνης (ακόμα και σε φυσιολογικές καταστάσεις).
Γενικές οδηγίες:
- Η λήψη κορτιζόνης απαιτεί προσοχή στην κατανάλωση αλατιού (υπέρταση) και ζάχαρης (υπεργλυκαιμία).
- Το Ginseng ένα ήπιο διεγερτικό του ΚΝΣ μπορεί να προκαλέσει αύξηση της πίεσης σε υπερτασικούς που λαμβάνουν αγωγή. Επίσης μπορεί να αυξήσει την υπογλυκαιμική δράση των αντιδιαβητικών δισκίων στην αγωγή ενός διαβητικού.
- Τα αντισυλληπτικά μπορεί να κάνουν κατακράτηση υγρών σε μεγάλη κατανάλωση αλατιού. Επίσης, κάποιοι λαμβάνουν από μαγαζιά βιολογικών προϊόντων ένα φυτό για το άγχος που λέγεται βαλσαμόχορτο. Η χρήση του όμως μπορεί να μειώσει τη δράση αντισυλληπτικών και να προκληθεί ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη.
- Το φυτό βαλεριάνα (συχνά υπάρχει σε σαλάτες) μπορεί να αυξήσει τη δράση κατασταλτικών φαρμάκων του νευρικού συστήματος.
- Η χρήση-κατάχρηση σκόρδου μαζί με αντιπηκτικά μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία.
- Τα αντιβιοτικά σουλφοναμίδια αν δεν πίνουμε πολύ νερό, μπορεί να προκαλέσουν κρυσταλλουρία ή και νεφρολιθίαση.
- Τέλος, τα πολύ λιπαρά γεύματα αλλά και οι μεγάλες και μακροχρόνιες νηστείες, μπορεί να ανταγωνίζονται πολλές από τις θεραπείες που έχουμε ανάγκη.
