
Με ρωτάνε πολλοί φίλοι μου (και αρκετοί συνάδελφοι γιατροί) για τα μονοκλωνικά αντισώματα και παρατηρώ ότι υπάρχει μια σχετική σύγχυση. Ιδιαίτερα τώρα με την ευκαιρία της πανδημίας ακούμε τόσα πολλά γι’ αυτά τα «μαγικά» αντισώματα και αρκετές φορές τα πράγματα μπλέκουν περισσότερο. Ακούμε και διαβάζουμε συχνά: «πήρε θεραπεία με μονοκλωνικά αντισώματα (ας τα λέμε ΜΑ) ο ένας», «γιατί δεν πήρε ο άλλος», «έχουμε ή όχι να δώσουμε;», «δίνουν σε όποιον θέλουν και όχι σε όλους». Παρατηρώ λοιπόν ότι υπάρχει μία μεγάλη σύγχυση! Επομένως θα προσπαθήσω με απλά και κατανοητά λόγια να ξεκαθαρίσω το τοπίο.
Τι είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα;
Ας ξεκινήσουμε με τι είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα. Όταν ο οργανισμός μας δεχτεί επίθεση από κάποιον ξένο παράγοντα (μικρόβιο, τοξίνη, καρκινικό κύτταρο κλπ), αυτό το ονομάζουμε «αντιγόνο» και το αμυντικό μας σύστημα αντιδρά με την παραγωγή όπλων που λέγονται «αντισώματα». Τα αντισώματα πηγαίνουν και ενώνονται με τα αντιγόνα, τα μπλοκάρουν και μας προστατεύουν από τον επιβλαβή ξένο επιθετικό παράγοντα. Όμως τα αντιγόνα που έχει για παράδειγμα ένα μικρόβιο είναι πολλά και όχι μόνο ένα και έτσι και ο οργανισμός μας παράγει πολλά αντισώματα που το καθένα πάει και συναντάει και μπλοκάρει το αντίστοιχο δικό του αντιγόνο.
Αν όμως:
- το ανοσοποιητικό μας μπορεί να φτιάξει σε πάρα μα πάρα μα πάρα πολλά αντίγραφα μόνο ένα συγκεκριμένο αντίσωμα ή
- στο εργαστήριο μπορέσουμε να παράγουμε ένα συγκεκριμένο αντίσωμα σε πολύ μεγάλη ποσότητα,
τότε αυτό είναι μια σειρά ενός μονοκλωνικού αντισώματος και σημειώνεται με την ορολογία mAb ή moAb (monoclonal Antibody).
Ας δούμε ένα παράδειγμα τώρα με τον SARS-CoV-2:
- Όταν κάνουμε ένα εμβόλιο mRNA, δίνουμε εντολή στα δικά μας κύτταρα να φτιάξουν μόνο ένα συγκεκριμένο κομμάτι του ιού, την πρωτεΐνη S της ακίδας-spike (αντιγόνο) και στη συνέχεια το ανοσοποιητικό μας αναγνωρίζει αυτό το ξένο στοιχείο και φτιάχνει μια σειρά από το ίδιο αντίσωμα εναντίον αυτού του αντιγόνου. Με αυτόν τον τρόπο, ουσιαστικά με τον εμβολιασμό μας, οδηγούμε το ανοσοποιητικό μας να φτιάξει μόνο του μια σειρά ενός συγκεκριμένου μονοκλωνικού αντισώματος που θα βρει τον ιό, αν πάει να μας μολύνει, και θα τον μπλοκάρει μην επιτρέποντας τη μόλυνση. Το κακό είναι ότι μετά από μερικούς μήνες αυτή η παραγωγή μειώνεται και έτσι αν δεν κάνουμε μια αναμνηστική δόση, τα αντισώματα σιγά σιγά λιγοστεύουν.
- Η φαρμακοβιομηχανία κατάφερε να φτιάξει στο εργαστήριο τέτοια μονοκλωνικά αντισώματα, ώστε να τα έχουμε έτοιμα σε περίπτωση μόλυνσης από τον ιό (π.χ. τα μονοκλωνικά που όλοι έχουμε ακούσει ότι πήρε ο τέως πρόεδρος Τραμπ). Και πλέον, όπως έχουμε ακούσει, ήδη και στην Ελλάδα έχουμε παραλάβει 2000 δόσεις από αυτά. Στην ουσία, αυτά που φτιάχνονται βιοτεχνολογικά είναι αυτά που ακούμε και ξέρουμε ως μονοκλωνικά αντισώματα. Πριν συνεχίσω να τονίσω ότι στο εργαστήριο έχουμε φτιάξει διάφορα μονοκλωνικά αντισώματα (όχι μόνο για τον SARS-CoV-2), που χρησιμοποιούμε σε πολλές άλλες ασθένειες (θα καταλάβετε γιατί κάνω αυτήν την επεξήγηση).
Τώρα λοιπόν που καταλάβαμε κάποιες βασικές έννοιες, ας πάμε παρακάτω και να εξηγήσουμε τι θεραπείες γίνονται στα νοσοκομεία και ποιος παίρνει τι, γιατί άλλα νομίζει ο κόσμος και άλλο ισχύει στην πραγματικότητα.
Στην ερώτηση «Όλα τα μονοκλωικά αντισώματα (ΜΑ) που δίνονται στο Νοσοκομείο αν κάποιος έχει κολλήσει COVID-19, είναι θεραπεία εναντίον του ιού που είδαμε πιο πάνω;», η απάντηση είναι όχι! Εδώ λοιπόν γίνεται όλη η σύγχυση.
Όπως είδαμε παραπάνω, ενώ το εμβόλιο παρέχει προστασία μέσω πρόληψης, πριν καν κολλήσει κανείς από τον ιό, τα μονοκλωνικά αντισώματα χρησιμοποιούνται αφού κανείς έχει κολλήσει τον ιό και ήδη νοσεί!
Για να πάρει κανείς τη θεραπεία με τα ΜΑ, πρέπει να πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις:
- να έχει επιβεβαιωμένο θετικό PCR τεστ
- να είναι στις πρώτες πέντε ημέρες της νόσου και να μη χρειάζεται νοσηλεία σε αυτήν τη φάση (μηχανική υποστήριξη αναπνοής)
- να ανήκει σε άτομα που κινδυνεύουν από σοβαρή νόσο (ανοσοκατεσταλμένοι, παχύσαρκοι κ.λπ.)
- να είναι ενήλικας (ή άνω των 12 ετών)
Άρα, αν έχω εγώ στο ιατρείο μου 100 ασθενείς με COVID-19 και εξ αυτών οι 10 ανήκουν στο γκρουπ υψηλού κινδύνου, θα τους στείλω στο νοσοκομείο γρήγορα, θα πάρουν μια δόση ΜΑ εκεί και θα επιστρέψουν σπίτι τους. Από αυτούς, το 70-80% φαίνεται πως θα γλυτώσει τη βαριά νόσο. Μακάρι να υπήρχαν και για τους 100 αλλά δυστυχώς … δεν υπάρχουν.
«Ναι, αλλά εγώ άκουσα ότι ο άλλος που νοσηλευότανε, πήρε θεραπεία με ΜΑ και εσύ μας λες ότι στο νοσοκομείο δεν παίρνουν από αυτά» θα ρωτήσετε κάποιοι από εσάς. Θυμάστε τι είπαμε πιο πάνω; Ότι εκτός από τα «αντι-ιικα ΜΑ», έχουμε και άλλα ΜΑ που χρησιμοποιούμε.
Κατά τη διάρκεια της νόσου COVID-19, θα έχετε ακούσει ότι μπορεί ο οργανισμός να παρουσιάσει μια «υπερφλεγμονώδη αντίδραση» με την ονομασία «καταιγίδα κυτταροκινών». Στην προσπάθεια του ανοσοποιητικού μας να σκοτώσει τον ιό, σκοτώνει και εμάς τους ίδιους! Όταν λοιπόν εμφανιστεί ή για να μην εμφανιστεί αυτό το κακό σύνδρομο, υπάρχουν μονοκλωνικά αντισώματα που μπλοκάρουν αυτές τις βλαβερές κυτταροκίνες.
Θυμόσαστε τι είχαμε πει στην αρχή; Ότι το κάθε αντίσωμα πάει και μπλοκάρει μία ουσία (αντιγόνο) για να την αδρανοποιήσει. Έτσι και εδώ. Αυτή η θεραπεία με ΜΑ που δεν είναι θεραπεία εναντίον του ιού, αλλά εναντίον των ουσιών που προκαλούν την υπεραντίδραση, μπόρεσαν να σώσουν τη ζωή σε πολλούς που τη χρειάστηκαν.
Ποια είναι λοιπόν τα ΜΑ που χρησιμοποιούμε;
Τα ΜΑ που χρησιμοποιούμε είναι:
- ΑΝΤΙ-ΙΙΚΑ ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ: Αυτά τα αντισώματα παρέχουν «παθητική ανοσία» (ενεργητική είναι αυτή που έχει από μόνος του ο οργανισμός μας), συνδέονται στην πρωτεΐνη S της ακίδας και περιορίζουν την εξέλιξη της νόσου σε κάποιον που έχει ήδη μολυνθεί. Ο ασθενής μας τα παίρνει και πάει σπίτι του!
- ΑΝΟΣΟΡΥΘΜΙΣΤΙΚΑ: Αυτά ο ασθενής μας τα παίρνει ενώ νοσηλεύεται στο νοσοκομείο (και μάλιστα ίσως και σε δύσκολες καταστάσεις).

Νικόλαος Γεωργιάδης, Ιατρός Ειδικός Παθολόγος, Μέλος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας