Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για το σύνδρομο LONG COVID

Ήταν προς το τέλος του 2019 όταν ήρθαμε σε επαφή με μια καινούργια παθολογική κατάσταση στην πόλη Γιουχάν της Κίνας. Στην περιοχή παρατηρήθηκαν πολλά περιστατικά αναπνευστικής λοίμωξης που κατέληγαν συχνά σε βαριά ΠΝΕΥΜΟΝΙΑ. Αρχικά δεν ξέραμε πολλά πράγματα αλλά σταδιακά ανακαλύψαμε ότι υπεύθυνος ήταν ένας ιός της οικογένειας κορονοϊών (με κάποιες ομοιότητες με τους προηγούμενους SARS-CoV και MERS που είχαν δώσει κάπως περιορισμένες επιδημίες και είχαν εξαφανιστεί ευτυχώς γρήγορα).

Ο νέος ιός ονομάστηκε SARS-CoV-2 και η νόσος που προκαλούσε ονομάστηκε COVID-19. Η νόσος τελικά αποδείχτηκε ότι είναι μια πολυσυστηματική νόσος (και όχι μόνο του αναπνευστικού) και σχετικά γρήγορα επεκτάθηκε σε όλο τον κόσμο αναγκάζοντας τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) να κηρύξει κατάσταση ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ στις 11/3/2020.

Μέχρι σήμερα, το John Hopkins University αναφέρει παγκοσμίως 215.831.498 περιστατικά διαγνωσμένων μολύνσεων και 4.491.706 νεκρούς. Και η πανδημία συνεχίζεται μια και ο ιός καταφέρνει μέσω μεταλλάξεων να επιβιώνει, παρά τις επαναλαμβανόμενες καραντίνες, τις θεραπείες που μάθαμε και εφαρμόζουμε και τελευταία τη χρήση εμβολίου.

Πώς παρουσιάζεται κλινικά η νόσος COVID-19;

Όταν κάποιος νοσήσει, συνήθως μετά από μια περίοδο νόσου που διαρκεί από 3-5 ημέρες μέχρι και 15-18 ημέρες, τα συμπτώματα και ο πυρετός υποχωρούν και ο οργανισμός αναρρώνει.

Υπάρχουν όμως περιστατικά ασθενών, που ενώ έχουν ουσιαστικά αναρρώσει, πολλά συμπτώματα παραμένουν και μάλιστα διαρκούν περισσότερο από 4 εβδομάδες!

Αρχικά υπήρχε μια δυσπιστία από την πλευρά των γιατρών και υγειονομικών συστημάτων να δεχτούν ότι οι ασθενείς που επέστρεφαν μετά την ανάρρωσή τους και παραπονιόντουσαν για διάφορα αλλοπρόσαλλα συμπτώματα, έλεγαν την αλήθεια. Συχνά δε τους αντιμετώπιζαν ως ασθενείς με ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, υπερβολικό άγχος κλπ.

Τελικά όμως, αρχικά στο Ηνωμένο Βασίλειο και μετά στις ΗΠΑ και στον υπόλοιπο κόσμο, έγιναν πολλές μελέτες και έγινε αποδεκτό η ύπαρξη αυτής της κατάστασης παρατεταμένης νόσου που εμφανίζει ένα σχεδόν 13,7% από τους θετικούς για SARS-CoV-2, βάσει μελέτης που διεξήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Διάφοροι τύποι και LONG COVID

Οι γιατροί προσπάθησαν να εξηγήσουν και να οριοθετήσουν τις παθολογικές καταστάσεις που παρουσίαζαν οι ασθενείς τους και ανέφεραν αυτές τις καταστάσεις με διαφορά ονόματα, όπως:

1. OSC = ONGOING SYMPTOMATIC COVID-19, δηλαδή μια εμμένουσα COVID με συμπτώματα που διαρκούσαν για 4-12 εβδομάδες μετά την έναρξη
2. PASC = POST ACUTE SEQUELE OF COVID-19, δηλαδή μια παθολογία που ακολουθεί μετά την οξεία φάση κατά την οποία ο οργανισμός μπορεί να υπέστη διάφορες ταλαιπωρίες, όπως πχ αποκατάσταση μετά από διασωλήνωση, απορρύθμιση νεφρικής βλάβης, αποκατάσταση των ούλων του πνεύμονα κλπ
3. PCS = POST ACUTE COVID-19 SYNDROME, δηλαδή ένα σύνδρομο που επιμένει να δημιουργεί συμπτωματολογία 12 εβδομάδων μετά την αρχική νόσο
4. CCS = CHRONIC COVID-19 SYNDROME με μεγάλη χρονική διάρκεια συμπτωμάτων που δεν υποχωρούν

Τελικά, όλα αυτά, με δυο μόνο λέξεις τα είπε μια Αμερικανίδα αρχαιολόγος, η Elisa Perego, η οποία έγινε και «η νονά» της ονομασίας της νόσου, γράφοντας τον Μάιο του 2020 στα social media τον όρο #longcovid θέλοντας να περιγράψει την κατάσταση που βίωνε μετά τη θεωρητική ανάρρωση από την COVID-19. Και αυτή έμεινε ως η ονομασία για όσους παρουσιάζουν συμπτώματα περισσότερο από 2 μήνες μετά τη νόσο!

Ποια είναι η κλινική εικόνα

Εδώ πια τι να πει κανείς … Απλά ένα νούμερο θα σας κάνει να μείνετε με το στόμα ορθάνοιχτο. Έχουν καταμετρηθεί στο σύνολο 203 διαφορετικά (σύμφωνα με τη δρα Hannah Davis). Τρελό νούμερο, δε συμφωνείτε;

Ενδιαφέροντα στοιχεία που έδειξαν οι μελέτες παγκοσμίως:

• Εφόσον το σύνδρομο LONG COVID μπορεί να επηρεάσει σχεδόν όλα τα όργανα και συστήματα του οργανισμού μας, οι συνέπειες και τα συμπτώματα μπορεί να είναι οποιαδήποτε
• Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ομαδοποιημένα σε στυλ συμπλέγματος, πχ αναπνευστικά και νευρολογικά ή ό,τι άλλο, αλλά πολύ συχνά αλληλοκαλύπτονται και αλλάζουν με τον χρόνο
• Είναι μεν πιο συχνό σε γυναίκες, 30-50 ετών, αλλά μετά από πολλές μελέτες και αναλύσεις, δεν υπάρχει κάτι που να μας δείξει ποιος θα μπορούσε να το παρουσιάσει
• Μπορεί να παρουσιαστεί ακόμα και σε νέα παιδιά
• Για την εμφάνισή του, προδιαθέτουν συνήθως η παχυσαρκία και τυχόν προϋπάρχουσα νόσος του αναπνευστικού
• Μπορεί να εμφανιστεί συχνότερα όσο πιο βαριά είναι η νόσος COVID-19 στην οξεία φάση της, αλλά χωρίς αυτό να αποτελεί προϋπόθεση
• Δεν υπάρχει τρόπος να προδικάσουμε τον χρόνο που θα διαρκέσει, αν θα είναι εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια μέχρι την επιστροφή στο κανονικό.

Τα πιο κοινά συμπτώματα είναι:

• κόπωση (fatigue) 53%
• βήχας (cough)
• θωρακικός πόνος (chest pain) 22%
• πόνοι αρθρώσεων (joint pain) 27%
• λαχάνιασμα (shortness of breath) 43%
• ανοσμία και αγευσία (loss of smell and taste)
• διανοητική θολούρα (brain fog)

και συχνά:

• αϋπνία (insomnia)
• δύσπνοια
• άγχος
• παρατεινόμενος πυρετός
• πονόλαιμος
• μυαλγίες
• πονοκέφαλος
• αίσθημα παλμών ή/και ταχυκαρδία
• κατάθλιψη ή αλλαγές στη διάθεση
• διάρροιες και άλλα εντερικά προβλήματα
• διαταραχές συγκέντρωσης και μνήμης
• δυσγευσία (δηλαδή δυσκολία στην κατανόηση της γεύσης) και παροσμία (δηλαδή λανθασμένη αντίληψη των οσμών)

και ακόμα:

• κνίδωση
• αλωπεκία
• δυσαυτονομία (ένα νευρολογικό σύνδρομο που συνδυάζει κατά τη στιγμή της ορθοστασίας, ταχυκαρδία με διαταραχές της πιέσεως, ζάλη ή ακόμα και λιποθυμία)
• καούρες και ανορεξία
• εμβοές
• συριγμός
• κοκκινίλες (skin rushes)
• βελονιάσματα
• γνωστικές διαταραχές (congnitive disorders)

αλλά και:

• μεταβολικές διαταραχές (πχ αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα ή ακόμα και εμφάνιση Σακχαρώδη Διαβήτη)
• προβλήματα των πνευμόνων
• προβλήματα των νεφρών
• προβλήματα του καρδιαγγειακού
• προβλήματα του κεντρικού νευρικού συστήματος

Τελικά, όλη η παθολογία μαζεμένη σε αυτήν την ιστορία!

Πού μπορεί να οφείλεται το LONG COVID

Να ξεκαθαρίσουμε ότι παρά τις μελέτες, μόνο υποθέσεις έχουμε να παραθέσουμε και τίποτα το σίγουρο μέχρι σήμερα.

Ποιες είναι όμως αυτές οι πιθανές υποθέσεις;

• Ίσως ο ιός (ή και μόνο το γενετικό υλικό) να κρύβεται κάπου και να έχει τη δυνατότητα να πυροδοτεί φλεγμονώδεις αντιδράσεις
• Ίσως η νόσος COVID να απορρυθμίζει το ανοσοποιητικό μας σύστημα οδηγώντας σε αυτοάνοσες αντιδράσεις ή απλά διαταραγμένες ανοσολογικές απαντήσεις
• Ίσως πάλι οι διαταραχές που προκαλούν οι μικροθρομβώσεις στο ενδοθήλιο των αγγείων, να δημιουργούν βλάβες υπεύθυνες για τη νόσο
• Κάποιοι μιλούν για ανωμαλίες-αλλαγή του μικροβιώματος του εντέρου κατά τη διάρκεια της COVID-19 που έχει σαν αποτέλεσμα τις διαταραχές του LONG COVID
• Μελέτες δείχνουν πιθανή βλάβη στο Στέλεχος του Εγκεφάλου ή και στο Μεταιχμικό Σύστημα (PET SCAN), εξ ου και οι διαταραχές μνήμης, μάθησης, συμπεριφοράς και συναισθημάτων
• Άλλοι πάλι λένε ότι κατά τη διάρκεια της COVID-19 ενεργοποιούνται άλλα μικρόβια που είχαμε νοσήσει παλαιότερα και βρίσκονται στο σώμα μας (πχ ερπητοϊοί όπως ο ιός της λοιμώδους μονοπυρήνωσης Epstein Barr κλπ)
• Κάποιοι πάλι λένε ότι η νόσος εκφράζει το γνωστό-άγνωστο σύνδρομο της χρόνιας κοπώσεως…
• Άλλοι τη χαρακτηρίζουν εξαρχής ως μια «ιδιοπαθή νόσο», απλά θα πρέπει όταν εμφανίζεται τέτοιος ασθενής, να αποκλείουμε με σιγουριά άλλες διαγνώσεις (έλεγχος αιματολογικός, βιοχημικός, έλεγχος πηκτικότητας, ακτινολογικός, καρδιολογικός και MRI καρδιάς, οξυμετρία και ….. τελειωμό δεν έχει)

Θεραπεία και αντιμετώπιση

Πολύ μεγάλες οι δυσκολίες σε αυτό το ζήτημα.

Ξεκινώντας:

• Ας προσπαθήσουμε να εμψυχώσουμε τους ασθενείς μας δίνοντάς τους να καταλάβουν ότι ξέρουμε ότι δε λένε ψέματα, ούτε ότι όλο το σύνδρομο LONG COVID είναι μια ψυχοσωματική αντίδραση (όπως συχνά πίστευαν στην αρχή).
• Ας πεισθούν ότι η βελτίωση θα είναι μακροχρόνια, με μικρές μεταβολές προόδου.
• Να μην κουράζονται υπερβολικά πιστεύοντας ότι μπορούν να κάνουν κάτι αλλά βέβαια να φροντίζουν για τη σωστή υγιεινή του εαυτού τους.
• Συμπτωματική αγωγή όπου απαιτείται (παυσίπονα, φάρμακα για ταχυκαρδία, για φαγούρα κλπ)

Το παρήγορο είναι ότι τα mRNA εμβόλια βελτιώνουν τα συμπτώματα του LONG COVID τουλάχιστον στο 50% των ασθενών! Γι’ αυτό συνιστάται να γίνεται οπωσδήποτε εμβολιασμός σε όποιον πάσχει από LONG COVID.

Όσο περνάει ο καιρός, τα συστήματα υγείας οργανώνονται γιατί μεγαλώνοντας ο αριθμός των κρουσμάτων οδηγεί συνεχώς σε νέο μεγάλο αριθμό ασθενών με LONG COVID.

Πρώτη έρχεται η Βρετανία όπου το NHS έχει καθιερώσει την πλατφόρμα YOUR COVID RECOVERY για φυσική και ψυχολογική υποστήριξη.

Υπολογίζεται ότι μετά από COVID:

• μόνο το 13% δεν έχει κανένα σύμπτωμα
• το 32% έχει 1 ή 2 συμπτώματα και
• το 55% μπορεί να έχει 3 ή και περισσότερα συμπτώματα που επιμένουν

Επίσης, το 40% δηλώνουν ότι η ποιότητα ζωής τους έχει χειροτερέψει όσο συνεχίζονται τα συμπτώματα (Μελέτη κλινικής αξιολόγησης ISARIC του ΠΟΥ στη Βρετανία που έχει ανακοινωθεί στο ιατρικό περιοδικό Lancet).

Στην Ελλάδα, η παιδίατρος Ελένη Ιασωνίδου, ασθενής με LONG COVID επί 10 μήνες, διαχειρίζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ιστοσελίδα για την Ελληνική Ομάδα Υποστήριξης (Long COVID support group στο Facebook).

Επίλογος

Πόσες ακόμα εκπλήξεις μπορεί να μας φυλάει ακόμα ο SARS-CoV-2; Η νόσος είναι μακροχρόνια και μπορεί να προκαλέσει τόσο σωματικές αλλά και ψυχικές διαταραχές για μήνες ή ακόμα και χρόνια.

Η θεραπεία είναι η πρόληψη και η πρόληψη προϋποθέτει τον μαζικό εμβολιασμό που ελπίζουμε να οδηγήσει κάποια στιγμή, στην πολυπόθητη ανοσία αγέλης!