Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (ΗbA1c) είναι μια μορφή φυσιολογικής αιμοσφαιρίνης που προέρχεται από τη χημική ένωσή της με τη γλυκόζη. Η υπεργλυκαιμία αυξάνει τον ρυθμό σύνδεσης της γλυκόζης με την αιμοσφαιρίνη μέσω μιας αντίδρασης που καλείται μη ενζυματική γλυκοζυλίωση, γιατί λαμβάνει χώρα χωρίς την παρουσία ενζύμου και συμβαίνει σε όλο τον χρόνο ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων, που είναι περίπου 100-120 ημέρες. Όσο πιο υψηλό είναι το επίπεδο γλυκόζης στο αίμα τόσο πιο αυξημένο είναι το ποσοστό της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης. [1]

Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (ΗbA1c)αποτελεί βιοδείκτη [2] για τον έλεγχο της διαχείρισης του Σακχαρώδη Διαβήτη. Είναι το τεστ αναφοράς για μακροχρόνια παρακολούθηση της γλυκόζης και τα αυξημένα επίπεδά της παρουσιάζουν συσχέτιση με διαβητικές χρόνιες επιπλοκές. Ωστόσο, η A1C δε συνιστάται ως βιοδείκτης σε κλινικές καταστάσεις όπου μπορεί να επηρεάζουν τον μεταβολισμό της αιμοσφαιρίνης, όπως είναι η αιμολυτική, δευτερογενής αναιμία ή αναιμία σιδήρου, αιμοσφαιρινοπάθειες, εγκυμοσύνη και ουραιμία (= κατάσταση η οποία παρατηρείται σε ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια και αναφέρεται στην αύξηση σε τοξικά επίπεδα στο αίμα των παραπροϊόντων μεταβολισμού, τα οποία φυσιολογικά αποβάλλονται μέσω των νεφρών).

Το συνιστώμενο εύρος HbA1c για τους περισσότερους ανθρώπους με Διαβήτη είναι να διατηρηθεί η τιμή κάτω από 6,5%.  Στο διαδίκτυο υπάρχουν πολλές ιστοσελίδες όπου μπορεί κάποιος τοποθετώντας τον μέσο όρο των τιμών γλυκόζης από τον μετρητή του σε μια «αριθμομηχανή» [3] που παραθέτουν, να έχει μια «πρόβλεψη» του αποτελέσματος της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (ΗbA1c). Αναφερόμαστε στο αποτέλεσμα ως πρόβλεψη διότι, οι δύο δοκιμές μετρούν δύο διαφορετικά πράγματα, η αριθμομηχανή μπορεί να δώσει μόνο μια εκτίμηση και επομένως θα υπάρχει πάντα ασυμφωνία μεταξύ της τιμής που παρέχεται από την αριθμομηχανή και των πραγματικών εργαστηριακών αποτελεσμάτων.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι εξετάσεις γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης HbA1c και γλυκόζης στο αίμα μέσω μετρητή γλυκόζης, μετρούν διαφορετικά πράγματα. Οι εξετάσεις γλυκόζης στο αίμα μέσω μετρητή γλυκόζης μετρούν τη συγκέντρωση των μορίων γλυκόζης στο αίμα σε ένα μόνο χρονικό σημείο. Η εξέταση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης HbA1c μετρά την αναλογία των μορίων αιμοσφαιρίνης στο αίμα που έχουν συνδεθεί χημικά με γλυκόζη για μια περίοδο έως 3 μηνών.

Η εξέταση γλυκόζης στο αίμα, επίσης γνωστή ως παρακολούθηση της γλυκόζης στο αίμα, είναι ένα από τα κύρια εργαλεία που εμπλέκονται στον έλεγχο του Διαβήτη. 

Δεν ελέγχουν όλα τα άτομα με Διαβήτη τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα τους, για πολλούς και διάφορους λόγους.

Εάν ένα άτομο λαμβάνει συγκεκριμένα αντιδιαβητικά δισκία ή ινσουλίνη τα οποία δύνανται να οδηγήσουν σε υπογλυκαιμία, θα πρέπει να ελέγχει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα τακτικά.

Ο έλεγχος της γλυκόζης στο αίμα είναι η διαδικασία που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της συγκέντρωσης της γλυκόζης στο αίμα.

Τα μειονεκτήματα της εξέτασης της γλυκόζης στο αίμα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Πόνο κατά το τρύπημα των δαχτύλων 
• Κόστος των προμηθειών ελέγχου γλυκόζης στο αίμα, εάν αυτά πρέπει να αυτοχρηματοδοτηθούν (Αφορά κυρίως τους ανασφάλιστους συμπολίτες μας, οι οποίοι, στην Ελλάδα, αν και δικαιούνται ό,τι και οι ασφαλισμένοι, για τους οποίους υπάρχει πλήρης αποζημίωση από το Ασφαλιστικό Σύστημα, βάσει του ΦΕΚ Β/4898/1-11-2018, ωστόσο αυτό δε συμβαίνει, καθώς λαμβάνουν τα υλικά από τα φαρμακεία των Νοσοκομείων, τα οποία αδυνατούν να τους υποστηρίξουν) 
• Άγχος εάν δεν έχει δοθεί εκπαίδευση σχετικά με τον τρόπο ερμηνείας και δράσης στα αποτελέσματα της γλυκόζης

Πολλά άτομα με Διαβήτη επωφελούνται από τις εξετάσεις γλυκόζης στο αίμα εάν τους παρέχεται εκπαίδευση σχετικά με τον τρόπο ερμηνείας των αποτελεσμάτων και τη λήψη κατάλληλων μέτρων για τη βελτίωση του ελέγχου της γλυκόζης στο αίμα. Όλα, λοιπόν, τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη πρέπει να ελέγχουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα τους, σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού τους.

Οι συστάσεις για τον έλεγχο της γλυκόζης στο αίμα μπορεί να διαφέρουν σημαντικά. Μερικά άτομα με Διαβήτη, ιδιαίτερα εκείνα που δεν έχουν λάβει εκπαίδευση σχετικά με τη διαχείριση του Διαβήτη τους, θεωρούν ότι η εξέταση γλυκόζης στο αίμα δεν είναι χρήσιμη και συμβάλλει μόνο στο άγχος. Ωστόσο, άλλοι άνθρωποι, ιδιαίτερα εκείνοι που γνωρίζουν πώς να ερμηνεύουν τα αποτελέσματα και επομένως έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα, θεωρούν ότι η εξέταση γλυκόζης στο αίμα είναι ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση του Διαβήτη τους.

Γίνεται αντιληπτό πως ο έλεγχος των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα είναι αναγκαίος και συνεπάγεται την ανάγκη για εκπαίδευση τον ατόμων που πάσχουν από Σακχαρώδη Διαβήτη αλλά και των φροντιστών τους, στην αυτοδιαχείριση της πάθησης.

Το πόσο συχνά πρέπει να ελέγχετε η γλυκόζη στο αίμα ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο του Διαβήτη και τη φαρμακευτική αγωγή την οποία ακολουθείτε. 

Στόχος είναι να γίνονται δοκιμές σε διαφορετικές ώρες της ημέρας για να εντοπιστεί εάν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα είναι πολύ χαμηλά (ή πολύ υψηλά) σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας. Αυτό θα βοηθήσει να ληφθούν μέτρα για να αποτραπούν χαμηλά ή υψηλά αποτελέσματα και αυτό μπορεί να γίνει με τη βοήθεια του θεράποντος ιατρού.

Έχει προηγουμένως αναφερθεί ότι ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να θεωρήσουν δυσάρεστες τις μετρήσεις της γλυκόζης στο αίμα. Αυτό είναι πιο πιθανό να συμβαίνει όταν οι άνθρωποι δεν έχουν λάβει εκπαίδευση σχετικά με τον τρόπο ερμηνείας και δράσης επί των αποτελεσμάτων με συνέπεια να μετατοπίζουν αλλού το βάρος (πόνος κατά τη μέτρηση) ακόμη και αν αυτό δε συμβαίνει. Όταν οι άνθρωποι γνωρίζουν πώς να ερμηνεύουν τα αποτελέσματα, η εξέταση γλυκόζης στο αίμα θεωρείται πως προσφέρει ουσιαστικό όφελος και αντιμετωπίζεται ως μία κατάσταση η οποία είναι απαραίτητη για την αντιμετώπισης της χρόνιας πάθησης και την αποφυγή των επιπλοκών της. 

Τακτικότερες μετρήσεις γλυκόζης πρέπει να γίνονται στις εξής περιπτώσεις [5]: 

• Πριν την οδήγηση και τουλάχιστον μία φορά κάθε 2 ώρες σε μεγαλύτερα ταξίδια
• Πριν και μετά την άσκηση
• Κατά τη διάρκεια περιόδων ασθένειας 
• Εάν παρατηρείται τακτική υπογλυκαιμία 
• Εάν παρατηρείται μειωμένη ικανότητα εντοπισμού υπογλυκαιμικών συμπτωμάτων
• Εάν δεν επιτυγχάνουμε τιμή γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης HbA1c μέχρι 6,5%
• Εάν ακολουθούμε σχήμα με πολλαπλές ενέσεις ινσουλίνης ημερησίως. 

Ο έλεγχος της γλυκόζης στο αίμα είναι χρήσιμος προκειμένου να καταλάβουμε πόσο τα διαφορετικά γεύματα ή δραστηριότητες επηρεάζουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μας.

Ανάλογα με τον τρόπο αντιμετώπισης του Διαβήτη, πολλά άτομα επιδίωξαν να κάνουν  πολύ λίγες μετρήσεις κατά τη διάρκεια της μέρας. Μάλιστα σε μελέτες που έγιναν σε άτομα με Διαβήτη τύπου 1 τα οποία μετρούσαν λιγότερες από 4 φορές την ημέρα τη γλυκόζη αίματος, αποδείχτηκε ότι ήταν πιο πιθανό να δυσκολεύονταν να κατανοήσουν τα αυξομειούμενα επίπεδα γλυκόζης και ήταν δεδομένο πως είχαν χειρότερο έλεγχο, με άμεσο κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών, από ό,τι κάποιος που μετράει τουλάχιστον 4 φορές την ημέρα. Η μείωση των μετρήσεων γλυκόζης κατά τη διάρκεια της μέρας σε άτομα με Διαβήτη τύπου 1, συχνά σχετίζεται με ψυχολογικά ζητήματα όπως η άρνηση για τον Διαβήτη, η κόπωση από τον Διαβήτη ή η κατάθλιψη. [5]

1. http://www.ioanninamed.gr 
2. Priscila Aparecida Correa Freitas at all :Glycated albumin: a potential biomarker in diabetesArch Endocrinol Metab /  May-Jun 2017;61(3):296-304. 
3. https://www.diabetes.co.uk/hba1c-to-blood-sugar-level-converter.html
4. https://www.diabetes.co.uk/blood-glucose/blood-glucose-testing.html
5. Type 1 diabetes in adults: diagnosis and management NICE guidelines [NG17]. Published August 2015.

Συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού:

Γεώργιος Τσούτσας

Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΑΠΘ
Ταμίας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σωματείων – Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ)

Συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού:

Χρήστος Δαραμήλας

Βιολόγος, MSc «Φροντίδα στο Σακχαρώδη Διαβήτη»
Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σωματείων – Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ)