Η διαβητική κετοξέωση είναι μια οξεία και επικίνδυνη επιπλοκή, θεωρείται επείγον περιστατικό και απαιτεί άμεση διακομιδή στο νοσοκομείο. Η κατάσταση αυτή οφείλεται στα πολύ υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα ως αποτέλεσμα της πλήρους έλλειψης ινσουλίνης.

Η διαβητική κετοξέωση αριθμεί περίπου 13 περιπτώσεις ανά 100.000 ανθρώπους και είναι συνήθως το πρώτο χαρακτηριστικό εμφάνισης του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 στα παιδιά.

Υπεργλυκαιμία (υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα), κέτωση (κετόνες στο αίμα και στα ούρα), μεταβολική οξέωση (αλλαγή του pH του αίματος), κόπωση, πολυδιψία και πολυουρία, αφυδάτωση, ταχύπνοια, όξινη μυρωδιά ή μυρωδιά φρούτων στην αναπνοή, μειωμένη όρεξη, ναυτία, έμετος και πόνος στην κοιλιά. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις παρατηρούνται υπόταση και κυκλοφορική καταπληξία (shock).

Η διαβητική κετοξέωση είναι επιπλοκή του Σακχαρώδη Διαβήτη που οφείλεται στην έλλειψη ινσουλίνης και στη μη ελεγχόμενη αύξηση των ορμονών του stress (γλυκαγόνη, κορτιζόλη, αυξητική ορμόνη, κατεχολαμίνες). Λόγω της έλλειψης ινσουλίνης τα κύτταρα δεν μπορούν να προσλάβουν τη γλυκόζη από το αίμα (άρα δεν έχουν καύσιμη ύλη) με αποτέλεσμα ο οργανισμός μας να κινητοποιεί εκτός από μηχανισμούς για αύξηση της γλυκόζης στο αίμα (θεωρώντας πως αυτό είναι χαμηλό) και μηχανισμούς για χρήση άλλων καυσίμων όπως τα λίπη. Αυτό έχει ως συνέπεια τη σημαντική αύξηση της νεογλυκογένεσης και της λιπόλυσης, δυο διαδικασιών που οδηγούν σε αύξηση της γλυκόζης στο αίμα. Η αύξηση της γλυκόζης στο αίμα οδηγεί στην αποβολή ενός μέρους της με τα ούρα, γεγονός που οδηγεί στην εμφάνιση συμπτωμάτων πολυουρίας, πολυδιψίας και απώλειας ηλεκτρολυτών. Παράλληλα, η λιπόλυση οδηγεί σε κετογένεση και τελικά σε μεταβολική οξέωση (μεταβολή του pH του αίματος).

Η υπεροσμωτική υπεργλυκαιμική κατάσταση (ΥΥΚ) μαζί με τη Διαβητική κετοξέωση αποτελούν τις δυο πιο σοβαρές οξείες μεταβολικές επιπλοκές του Σακχαρώδη Διαβήτη. Μπορούν να παρατηρηθούν τόσο σε άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 όσο και τύπου 1, ωστόσο πιο συχνά εμφανίζεται σε άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2. Είναι μία επείγουσα κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από έντονη υπεργλυκαιμία αλλά χωρίς να υπάρχει οξέωση. Η βαριά υπεργλυκαιμία προκαλεί υπερβολική διούρηση με αποτέλεσμα την αφυδάτωση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω υπεργλυκαιμία. Ιδίως στους ηλικιωμένους, η ΥΥΚ μπορεί να εξελιχθεί σε διάστημα ημερών έως εβδομάδων.

H νευροπάθεια είναι ο ιατρικός όρος για τη βλάβη των νεύρων, η οποία μπορεί να οφείλεται σε ποικίλα αίτια. Η νευροπάθεια που οφείλεται στον Σακχαρώδη Διαβήτη καλείται Διαβητική Νευροπάθεια (ΔΝ). Αυτή μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα με την πέψη, στυτική δυσλειτουργία, αλλά και να επηρεάσει πολλές άλλες λειτουργίες. Μεταξύ των περιοχών που προσβάλλονται συνηθέστερα είναι τα άκρα, ιδίως τα πόδια. Η νευρική βλάβη σε αυτούς τους τομείς ονομάζεται περιφερική νευροπάθεια και μπορεί να οδηγήσει σε πόνο, τσούξιμο και απώλεια αίσθησης. Ο Διαβήτης μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα νεύρα σε όλο το σώμα. Ωστόσο, στο 75% των περιπτώσεων έχουμε περιφερική συμμετρική διαβητική νευροπάθεια (ΠΣΔΝ). Η κατάσταση αυτή είναι παρούσα σε έναν στους 5 πάσχοντες από Διαβήτη τύπου 1 και έναν στους 10 πάσχοντες από πρωτοδιαγνωσμένο Διαβήτη τύπου 2. Μετά από 10 χρόνια, οι μισοί πάσχοντες από Διαβήτη τύπου 2 έχουν ΠΣΔΝ. Επίσης, αρκετοί πάσχοντες αντιμετωπίζουν τον νευροπαθητικό πόνο. Έτσι ονομάζεται ο πόνος που προκαλείται από βλάβη του σωματοαισθητικού νευρικού συστήματος είτε περιφερικά (περιφερικός νευροπαθητικός πόνος) είτε κεντρικά (κεντρικός νευροπαθητικός πόνος).

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της διαβητικής νευροπάθειας περιλαμβάνουν πόνο, κάψιμο, μυρμήγκιασμα ή μούδιασμα στα δάχτυλα ή τα πόδια και ακραία ευαισθησία στην αφή. Η διαβητική νευροπάθεια συνήθως επηρεάζει και τις δύο πλευρές του σώματος. Τα συμπτώματα συνήθως εντοπίζονται για πρώτη φορά στα δάχτυλα των ποδιών και με την πρόοδο της νόσου ανεβαίνουν προς τα πάνω.

Αίτιο της Διαβητικής Νευροπάθειας είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας στους 4 ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 έχει χαρακτηριστικά ενδεικτικά βλάβης των νεύρων κατά τη στιγμή της διάγνωσης. Η κατάσταση αυτή έχει σχετιστεί με τα επίπεδα γλυκόζης, το ύψος του πάσχοντα, το κάπνισμα, την αρτηριακή πίεση, το βάρος και τα επίπεδα λιπιδίων.

Συνήθως η κλινική εξέταση είναι αρκετή για να θέσει τη διάγνωση της Διαβητικής Νευροπάθειας. 

Ωστόσο, μετά από υπόδειξη του ιατρού σας, μπορεί να χρειαστούν και πιο εκτεταμένες εξετάσεις.

Δεν υπάρχει θεραπεία για τη Διαβητική Νευροπάθεια. Αυτό που θα πρέπει να ελεγχθεί είναι η εξέλιξη της νόσου και η μείωση των επώδυνων επιπλοκών της. Ο τρόπος του ελέγχου είναι η καλή γλυκαιμική ρύθμιση, ο έλεγχος του πόνου και η φροντίδα των άκρων.

Αν δεν παραλείπετε τα γεύματά σας, τρώτε αρκετούς υδατάνθρακες, προσαρμόζετε τη διατροφή σας στις καθημερινές σας ανάγκες για ενέργεια, έχετε μέτρο στην κατανάλωση αλκοόλ και ακολουθείτε με συνέπεια τη φαρμακευτική αγωγή (όπως έχετε συμφωνήσει με τον γιατρό σας), τότε θα μπορέσετε να αποφύγετε τις υπογλυκαιμίες.

Αν αισθανθείτε ότι βιώνετε υπογλυκαιμία μετρήστε τη γλυκόζη αίματος και εφόσον το αποτέλεσμα σας δίνει τιμή χαμηλότερη από 70mg/dL, τότε αντιμετωπίστε την υπογλυκαιμία ακολουθώντας τον κανόνα 15.

Εφόσον τα συμπτώματα οφείλονται όντως σε υπογλυκαιμία, η οποία πιστοποιείται μόνο μέσω της μέτρησης γλυκόζης, τότε πρέπει να ακολουθήσετε τον κανόνα 15, δηλαδή να λάβετε 15 gr γρήγορους υδατάνθρακες και σε 15 λεπτά να επαναλάβετε τη μέτρηση, ώστε να επιβεβαιώσετε ότι η τιμή της γλυκόζης είναι πάνω από 70mg/dL. Αν αυτό δεν ισχύει και η τιμή της γλυκόζης παραμένει κάτω από 70mg/dL, επαναλαμβάνετε την ανωτέρω διαδικασία.

Δεκαπέντε (15) γραμμάρια γρήγορων υδατανθράκων ισοδυναμούν με 125 ml χυμού που περιέχει ζάχαρη (όχι φυσικός), μία συσκευασία υγρού τζελ γλυκόζης ή 15 gr βάρους από μαλακές καραμέλες τύπου ζελέ.

Τα άτομα με Διαβήτη έχουν υψηλότερες πιθανότητες να αποκτήσουν πρόβλημα στα πόδια τους, εξαιτίας της υψηλής συγκέντρωσης γλυκόζης στο αίμα τους. Οι επιπλοκές αυτές είναι προοδευτικές και αν δεν αντιμετωπιστούν, μπορεί να οδηγήσουν σε έλκη και μολύνσεις και σε έσχατο σημείο σε ακρωτηριασμούς. Το Διαβητικό Πόδι είναι μια κατάσταση που μπορεί να αποφευχθεί και να ελεγχθεί με τακτική φροντίδα των ποδιών.

Η εξέταση των ποδιών θα πρέπει να είναι μέρος της ρουτίνας της επίσκεψής σας στον γιατρό. Αν ο γιατρός σάς επισημάνει ότι έχετε πιθανότητες να εμφανίσετε επιπλοκές στα πόδια σας, θα πρέπει να είστε ακόμα πιο προσεκτικοί.

Συχνά η επιπλοκή αυτή ξεκινά με μια μικρή εκδορά του δέρματος στο πόδι και εξελίσσεται σε έλκος. Υπάρχει πιθανότητα να μη νιώσετε κάποιον πόνο εξαιτίας της απώλειας αίσθησης στο κάτω άκρο.

Θα πρέπει να προσέχετε αν βλέπετε τα πόδια σας ερυθρά, ζεστά ή πρησμένα, εάν υπάρχει κάποιος τραυματισμός στο πόδι και αν γενικά δεν αισθάνεστε καλά. Αν αντιληφθείτε κάποιο τέτοιο σημάδι καλό θα ήταν να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας.

Σε περίπτωση που εμφανιστεί το πρόβλημα, ο γιατρός σας θα σας καθοδηγήσει στην κατάλληλη αγωγή που θα πρέπει να ακολουθήσετε, ώστε να αποφύγετε οποιαδήποτε επιδείνωση.

Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι μια βλάβη που επηρεάζει τα μάτια των ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη. Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας βρίσκεται στην πίσω επιφάνεια του ματιού και είναι ένα σημείο με ένα δίκτυο μικρών αιμοφόρων αγγείων, κρίσιμο για τη μεταφορά των οπτικών ερεθισμάτων προς τον εγκέφαλο.

Αν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα παραμένουν υψηλά για μεγάλο χρονικό διάστημα, αυτό επηρεάζει τη φυσιολογία και των μικρών αιμοφόρων αγγείων του αμφιβληστροειδούς. Οι βλάβες των αγγείων μπορούν να προκαλέσουν δυσλειτουργία του αμφιβληστροειδούς και σε ακραίες καταστάσεις να οδηγήσουν έως και σε τύφλωση.

Ο έλεγχος των ματιών πρέπει να είναι μέρος της εξέτασης των ατόμων με Διαβήτη και θα πρέπει να είναι ενήμεροι για τυχόν συμπτώματα, όπως είναι η θολή όραση, τα τυφλά σημεία κ.ά.

Ο καλός γλυκαιμικός έλεγχος είναι σημαντικός, ώστε να αποφευχθεί η εμφάνιση ή επιδείνωση της αμφιβληστροειδοπάθειας.

Ο Διαβήτης φαίνεται να εμπλέκεται και σε άλλες παθήσεις των ματιών, όπως είναι ο καταρράκτης και το γλαύκωμα.

Στους νεφρούς υπάρχουν πολλά μικρά αιμοφόρα αγγεία (που ονομάζονται σπειράματα) και ως βασική λειτουργία έχουν την αποβολή του πλεονάσματος νερού, χημικών ουσιών και ό,τι άλλου δεν είναι χρήσιμο στον οργανισμό, μέσω των ούρων. Ο Σακχαρώδης Διαβήτης επηρεάζει τη φυσιολογία των αιμοφόρων αγγείων και κατ’ επέκταση τη λειτουργία τους. Τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και η μακροχρόνια διατήρηση αυτών των επιπέδων μπορεί να προκαλέσει μείωση της νεφρικής λειτουργίας. Η μείωση της ικανότητας των νεφρών να εκτελέσουν σωστά αυτήν τη λειτουργία ονομάζεται νεφρική νόσος. Στην αρχή, αυτή η κατάσταση μπορεί να μην έχει συμπτώματα.

Όσο χειροτερεύει η νεφρική λειτουργία, μπορεί να εμφανιστούν σημάδια, όπως οίδημα στα πόδια.

Η νεφρική νόσος έχει διάφορα επίπεδα βαρύτητας και εξελίσσεται όσο περνά ο χρόνος. Σε ακραία κατάσταση έχει τη μορφή νεφρικής ανεπάρκειας. Είναι σημαντικό τα επίπεδα γλυκόζης να διατηρούνται όσο πιο κοντά γίνεται στο φυσιολογικό με στόχο την προστασία των νεφρών.

Σε συνεννόηση με τον γιατρό τους τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη μπορούν να κάνουν τους απαραίτητους ελέγχους (έλεγχος ούρων, αιματολογικές εξετάσεις) και να χαράξουν την κατάλληλη στρατηγική για την αντιμετώπιση του Διαβήτη τους και της επίπτωσης που έχει αυτός στους νεφρούς τους.

1. https://el.wikipedia.org/wiki/Διαβήτης_(ασθένεια)
2. DiabetesCare 2015 Sep; 38(9): 1638-1642.
3. https://www.endo.gr/σακχαρώδης-διαβήτης/
4. https://www.ede.gr/wp-content/uploads/2012/odigies.pdf
5. Κατσίκη Ν., Ελληνικά Διαβητολογικά Χρονικά 20, 4: 307 – 318, 2007
6. https://www.hasd.gr/innet/UsersFiles/ngda/documents/Xronika/4_2007/05_Katsiki.pdf
7. https://www.idf.org/complications-diabetes
8. Ελληνικά Διαβητολοηγικά χρονικά 2011 24 (235-244)
9. DiabetesCare 2017;40:136–154
10. https://www.iatropedia.gr/encyclopedia/diavitiki-ketoxeosi/
11. . https://www.paidiatriki.gr/diabitiki_ketoxeosi/
12. https://www.diabetes.org.uk/Guide-to-diabetes/Complications/Hypos-Hypers/
13. Ελληνικά Διαβητολογικά χρονικά 24, 4: 220-234, 2011 lastaccessed 15/05/2017
14. Cardiovascular Disease and Risk Management, Standards of Medical Care in Diabetes—2017, Diabetes Care: Jan. 2017 Volume 40, Supp 1 S75
15. Microvascular Complications and Foot Care, Standards of Medical Care in Diabetes—2017, Diabetes Care: Jan. 2017 Volume 40, Supp 1 S88
16. https://healmynerves.com/nerve-info/myths-about-neuropathy/

Συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού:

Γεώργιος Τσούτσας

Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΑΠΘ
Ταμίας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σωματείων – Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ)

Συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού:

Χρήστος Δαραμήλας

Βιολόγος, MSc «Φροντίδα στο Σακχαρώδη Διαβήτη»
Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σωματείων – Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ)