Skip to main content

Δράση 2021

Α' Περίοδος

10 Μαΐου - 20 Ιουνίου

Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 1: 7 Ιουνίου – 20 Ιουνίου

Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 2: 10 Μαΐου – 30 Μαΐου

Δράση 2021

Α' Περίοδος

10 Μαΐου - 20 Ιουνίου

→ ΣΔ Τύπου 2: 10 Μαΐου – 30 Μαΐου
→ ΣΔ Τύπου 1: 7 Ιουνίου – 20 Ιουνίου

Diabetes Quiz Academy

Κάνοντας τη γνώση διασκέδαση και τη διασκέδαση γνώση!

Κατέβασε την εφαρμογή Diabetes Quiz Academy και μάθε διασκεδάζοντας!

Κατέβασε την Εφαρμογή!

👉 Περιεχόμενο Δράσης 2021 για Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 1

Αντλία ινσουλίνης και apps

Αντλία ινσουλίνης

Πηγή: stock.adobe.com

Η αντλία ινσουλίνης είναι μια μικρή συσκευή, περίπου στο μέγεθος του μικρότερου κινητού τηλεφώνου που κυκλοφορεί. Το άτομο με Διαβήτη την έχει πάνω του 24 ώρες το 24/ωρο (πχ στην τσέπη του ή στη ζώνη του κλπ) και είναι συνεχώς «συνδεδεμένος» μ’ αυτήν με ένα διαφανές λεπτό σωληνάκι που καταλήγει σε ένα μικρό υποδόριο καθετήρα (πχ στο κοιλιακό τοίχωμα ή στον μηρό). Η αντλία ινσουλίνης χρησιμοποιείται «τροφοδοτώντας» τον πάσχοντα με την ποσότητα ινσουλίνης που χρειάζεται για την αντιμετώπιση του Σακχαρώδη Διαβήτη, επίσης γνωστή ως συνεχής υποδόρια έγχυση ινσουλίνης CSII (Continuous Subcutaneous Insulin Infusion). Η συσκευή διαφέρει ανάλογα με την εταιρία κατασκευής.  

Μια αντλία ινσουλίνης αποτελείται από τη συσκευή της αντλίας, τη δεξαμενή μίας χρήσης στην οποία τοποθετείται η ινσουλίνη και βρίσκεται μέσα στην αντλία, ένα σετ έγχυσης μίας χρήσης και έναν σωλήνα για τη σύνδεση της δεξαμενής ινσουλίνης με το σετ έγχυσης. [1] 

Υπάρχουν πιο πρόσφατα μοντέλα αντλιών, τα οποία χαρακτηρίζονται ως μίας χρήσης ή άνευ σωλήνωσης.

Η αντλία ινσουλίνης είναι μια εναλλακτική λύση έναντι των πολλαπλών ημερήσιων ενέσεων ινσουλίνης με σύριγγες ινσουλίνης ή στυλό ινσουλίνης και επιτρέπει έναν ευέλικτο τρόπο διαχείρισης του Σακχαρώδη Διαβήτη, όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με σύστημα συνεχούς παρακολούθησης γλυκόζης στο αίμα.

Οι αντλίες ινσουλίνης χρησιμοποιούνται για την παροχή ινσουλίνης με συνεχή ροή. Στην Ελλάδα, αποζημιώνονται πλήρως μέσω των ασφαλιστικών ταμείων μόνο σε άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1.

Πλεονεκτήματα των αντλιών ινσουλίνης

Τα πλεονεκτήματά τους είναι:

  • Προσφέρουν καλύτερη ποιότητα ζωής (Quality of Life – QOL) σε σύγκριση με τη χρήση άλλων συσκευών για τη χορήγηση ινσουλίνης. [2] 
  • Οι προγραμματιζόμενες μονάδες (συνήθως) ανά ώρα του βασικού ρυθμού, έχοντας μεγάλο εύρος υποδιαιρέσεων της 1 μονάδας ινσουλίνης, είναι ένα ιδιαίτερα χρήσιμο λογισμικό, για τη βέλτιστη διαχείριση των μεταβολών των επιπέδων γλυκόζης που οφείλονται στην αυτόνομη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού, όπως το φαινόμενο της αυγής, η άσκηση, η κύηση κλπ. [3]
  • Πολλοί χρήστες πιστεύουν ότι η χορήγηση της ινσουλίνης από την αντλία είναι πιο βολική και διακριτική από την ένεση. [3-4]
  • Οι αντλίες ινσουλίνης καθιστούν δυνατή τη χορήγηση ακριβέστερων δόσεων ινσουλίνης από ό,τι μπορεί να χορηγηθεί χρησιμοποιώντας μια πένα ινσουλίνης. Αυτό βοηθά στον καλύτερο έλεγχο των μεταβαλλόμενων επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και στα αποτελέσματα της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης A1c, μειώνοντας την πιθανότητα μακροχρόνιων επιπλοκών που σχετίζονται με τον Διαβήτη. [5]
  • Πολλές σύγχρονες «έξυπνες» αντλίες έχουν έναν «οδηγό δόσης» που υπολογίζει πόση ινσουλίνη (bolus) χρειάζεται το άτομο λαμβάνοντας υπόψη την καταχώριση υδατανθράκων, το επίπεδο γλυκόζης στο αίμα και την ενεργή ινσουλίνη. 
  • Οι αντλίες ινσουλίνης μπορούν να παρέχουν ακριβή καταγραφή της χρήσης τους, μέσω του μενού ιστορικού τους. Σε πολλές αντλίες ινσουλίνης, αυτό το ιστορικό μπορεί να φορτωθεί σε έναν υπολογιστή και να αποτυπώσει την ανάλυση τάσεων.
  • Η νευροπάθεια είναι μια επιπλοκή του Διαβήτη, η οποία δεν αντιμετωπίζεται εύκολα με τη συνήθη θεραπεία. Υπάρχουν αναφορές ανακούφισης ή ακόμη και ολικής εξαφάνισης ανθεκτικού νευροπαθητικού πόνου με τη χρήση αντλιών ινσουλίνης. [6] 

Πρόσφατες μελέτες σχετικά με τη χρήση αντλιών ινσουλίνης στον Διαβήτη τύπου 2 έχουν δείξει μεγάλες βελτιώσεις στη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c), τη σεξουαλική απόδοση και τον πόνο της νευροπάθειας. [7]

Μειονεκτήματα των αντλιών ινσουλίνης

Ένα μειονέκτημα της χρήσης αντλίας ινσουλίνης είναι ο υψηλότερος κίνδυνος ανάπτυξης διαβητικής κετοξέωσης σε περίπτωση δυσλειτουργίας της αντλίας. [3] Τα παρακάτω μειονεκτήματα αφορούν στη χρήση της συσκευής, τα οποία ο χρήστης μπορεί να αντιληφθεί μέσω των ειδοποιήσεων/συναγερμών της αντλίας, που «χτυπούν»: 

  • Όταν η μπαταρία της αντλίας τελειώσει
  • Όταν η ινσουλίνη χάσει την ενεργητικότητά της από έκθεση σε θερμότητα ή έντονη ανάδευση 
  • Όταν η δεξαμενή ινσουλίνης αδειάσει, η σωλήνωση χαλαρώσει και η ινσουλίνη βγαίνει εκτός αντί να χορηγείται εντός του σώματος, 

Όταν ο σωληνίσκος φράξει ή στραβώσει στο σώμα, αποτρέποντας την παράδοση. [3]

Επιπλέον μειονεκτήματα που αντιμετωπίζουν οι χρήστες αντλίας είναι: 

  • Οι χρήστες συνήθως παρακολουθούν τις τιμές γλυκόζης στο αίμα τους πιο συχνά για να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα της παροχής ινσουλίνης, εφόσον δε χρησιμοποιείται παράλληλα κάποιο σύστημα συνεχούς καταγραφής γλυκόζης (CGM). 
  • Δεδομένου ότι η αντλία ινσουλίνης βρίσκεται συνέχεια πάνω στο σώμα, οι χρήστες της αντλίας χρειάζονται λύσεις που προκύπτουν από τη σωστή εκπαίδευση, για να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες που μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στην αντλία, όπως σκληρά αθλήματα και δραστηριότητες στο νερό. 
  • Ύπαρξη πιθανότητας προσωρινής δυσλειτουργίας της αντλίας ινσουλίνης και ανάγκης για επιστροφή σε πολλαπλές καθημερινές ενέσεις έως ότου αυτή αντικατασταθεί. Ωστόσο, οι περισσότεροι κατασκευαστές αντλιών έχουν συνήθως ένα πρόγραμμα διάθεσης μιας νέας αντλίας στον χρήστη εντός 24 ωρών. Επιπλέον, η κάθε αντλία κάνει πολλούς ελέγχους ασφαλείας καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, σε ορισμένες περιπτώσεις έως και 4.000.000 φορές και μπορεί να διαθέτει έναν δεύτερο μικροεπεξεργαστή αφιερωμένο σε αυτήν τη διαδικασία ελέγχου. 
  • Οι χρήστες ενδέχεται να παρουσιάσουν λιποδυστροφίες  γύρω από το σημείο εισόδου του καθετήρα στο σώμα. Οι λιποδυστροφίες δεν επουλώνονται ιδιαίτερα γρήγορα, οπότε είναι σημαντικό ο χρήστης να επιλέγει διαφορετικά σημεία τοποθέτησης κάθε φορά και να επανέρχεται στο ίδιο σημείο μετά από τουλάχιστον 15 ημέρες. Επιπλέον, οι περιοχές με λιποδυστροφίες έχουν γενικά χαμηλότερη απορροφητικότητα στην ινσουλίνη και μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά τις διακυμάνσεις των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Σε ορισμένες ακραίες περιπτώσεις, η χορήγηση ινσουλίνης φαίνεται να μην έχει ή να έχει μικρή επίδραση στη μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, συνεπώς η αλλαγή σημείου πρέπει να γίνεται πριν το χρονικό διάστημα των τριών ημερών. 
  • Οι χρήστες ενδέχεται να παρουσιάσουν αλλεργικές αντιδράσεις και άλλον ερεθισμό του δέρματος από την κόλλα που βρίσκεται στο πίσω μέρος ενός σετ έγχυσης. Η εμπειρία μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το άτομο, τον κατασκευαστή της αντλίας και τον τύπο του σετ έγχυσης που χρησιμοποιείται. 
  • Μπορεί να απαιτείται μεγαλύτερη ημερήσια ποσότητα ινσουλίνης με τη χρήση της αντλίας. Παραδείγματος χάριν, πολλές μονάδες ινσουλίνης μπορεί να «σπαταληθούν» ενώ ο χρήστης ξαναγεμίζει το δοχείο (δεξαμενή/αμπούλα) της αντλίας.

Αύξηση των χρηστών αντλιών ινσουλίνης

 Η χρήση αντλιών ινσουλίνης αυξάνεται ολοένα και περισσότερο λόγω: 

  • της εύκολης παροχής πολλαπλών δόσεων ινσουλίνης για όσους χρησιμοποιούν εντατικοποιημένο σχήμα ινσουλινοθεραπείας. 
  • της ακριβούς χορήγησης πολύ μικρών δόσεων, δυνατότητα ιδιαίτερα χρήσιμη για βρέφη
  • των βελτιώσεων στις διακυμάνσεις της γλυκόζης στο αίμα
  • της αυξανόμενης υποστήριξης μεταξύ των χρηστών και των επαγγελματιών υγείας λόγω των εξ αποστάσεως πληροφοριών που παρέχουν συμβάλλοντας στην εντατικοποίηση της παρακολούθησης και τη μείωση της επίπτωσης μακροχρόνιων επιπλοκών

Ο ρόλος των applications στη διαχείριση του Σακχαρώδη Διαβήτη [8]

Τα τελευταία χρόνια είναι πολύ έντονη η παρουσία των ψηφιακών εφαρμογών οι οποίες βοήθησαν και συνεχίζουν να υποστηρίζουν τους ανθρώπους με Σακχαρώδη Διαβήτη στην αυτοδιαχείριση της πάθησης.

Υπάρχουν πλέον τεκμηριωμένες αποδείξεις, ότι οι εφαρμογές και οι ψηφιακές παρεμβάσεις έχουν θετικό αντίκτυπο τόσο στην αυτοδιαχείριση του Διαβήτη όσο και στην εκπαίδευση γύρω από αυτήν τη χρόνια πάθηση. 

Θεωρείται δεδομένο πως η γνώση και οι πληροφορίες των ανθρώπων με Διαβήτη γύρω από την πάθησή τους, μπορεί να ενισχυθεί με εφαρμογές και ψηφιακές παρεμβάσεις που αυξάνουν τις δεξιότητές τους.

Αρκετές πρωτοβουλίες, μοντέλα και πλαίσια υποδηλώνουν πώς θα μπορούσαν να αξιολογηθούν οι εφαρμογές υγείας και οι ψηφιακές παρεμβάσεις, αλλά υπάρχουν λίγα πρότυπα γι’ αυτό. 

Καθώς ο αριθμός των ατόμων με Διαβήτη συνεχίζει να αυξάνεται παγκοσμίως [8], η ανάγκη αύξησης των δεξιοτήτων αυτοδιαχείρισης των πασχόντων είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση των κλινικών αποτελεσμάτων και τη μείωση του κόστους που σχετίζεται με την υγεία [9-10]. Υπάρχουν τεκμηριωμένες αποδείξεις ότι εφαρμογές και ψηφιακές παρεμβάσεις όπως ιστότοποι (ιστός), κοινωνικά μέσα και άλλες  διαδικτυακές υπηρεσίες έχουν θετικό αντίκτυπο στην αυτοδιαχείριση του Διαβήτη [11-19], υποδηλώνοντας ότι η τυπική αυτοδιαχείριση θα μπορούσε να συμπληρωθεί με ψηφιακές παρεμβάσεις [11-19]. Αν και ορισμένες εφαρμογές και ψηφιακές παρεμβάσεις φαίνεται να έχουν ωφελήσει τους ανθρώπους με Σακχαρώδη Διαβήτη, ωστόσο αυτό βασίζεται τις περισσότερες φορές στην προσωπική κρίση και εκτίμηση κι όχι σε δεδομένα ερευνών. Ορισμένες μάλιστα από αυτές τις ψηφιακές παρεμβάσεις θα μπορούσαν ακόμη και να θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των πασχόντων από Σακχαρώδη Διαβήτη [20] και χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή.

Για να βελτιωθεί η αυτοδιαχείριση του Διαβήτη με εφαρμογές και ψηφιακές παρεμβάσεις, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή [21-22] θεωρούν απαραίτητο οι διαθέσιμες εφαρμογές και οι ψηφιακές παρεμβάσεις να είναι ακριβείς και αξιόπιστες. Αρκετές πρωτοβουλίες, μοντέλα και πλαίσια υποδηλώνουν πώς ορισμένες από αυτές τις εφαρμογές και ψηφιακές παρεμβάσεις θα μπορούσαν να αξιολογηθούν [23-26]. Αυτές οι προσεγγίσεις συνήθως ονομάζονται πληροφορίες ιστορικού, απόρρητο και ασφάλεια, αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τις παρεχόμενες πληροφορίες, ευκολία χρήσης ή διαλειτουργικότητα ως ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν [23-25]. Όσον αφορά τον τρόπο αξιολόγησης αυτών των κριτηρίων, έχουν προταθεί διάφορες μέθοδοι διαφορετικής πολυπλοκότητας. Σε αυτά περιλαμβάνονται απλές ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν από επαγγελματίες υγείας και άτομα με Διαβήτη, ενώ πιο πολύπλοκες προσεγγίσεις μεθοδολογίας, όπως εργαστηριακές δοκιμές, δοκιμές πεδίου και σχεδιασμός N-of-1*, χρησιμοποιούνται από ερευνητές [25], [27]. Αν και τα προαναφερθέντα ζητήματα σχετίζονται με εφαρμογές αυτοδιαχείρισης του Διαβήτη και ψηφιακές παρεμβάσεις, απαιτείται μια πιο συγκεκριμένη προσέγγιση για την αξιολόγηση του αυξανόμενου αριθμού και των ταχέως μεταβαλλόμενων λειτουργιών αυτών των ψηφιακών παρεμβάσεων αυτοδιαχείρισης του Διαβήτη.

Ένα άλλο σχετικό ζήτημα είναι ποιος πρέπει να συμμετέχει σε αυτές τις αξιολογήσεις. Καθώς τα άτομα με Διαβήτη συχνά απαιτείται να λαμβάνουν κρίσιμες αποφάσεις βάσει των δικών τους πληροφοριών για την υγεία τους [28], αυτονόητο είναι ότι θα πρέπει τα άτομα με διαβήτη να συμμετέχουν σε αυτές τις αξιολογήσεις. Ωστόσο, μια προηγούμενη αξιολόγηση των ψηφιακών παρεμβάσεων υγείας έδειξε περιορισμένη εξέταση των αντιλήψεων των χρηστών, καθώς και εκείνη του προσωπικού υγειονομικής περίθαλψης [29].

Οι εφαρμογές και οι ψηφιακές παρεμβάσεις υγείας εξελίχθηκαν γρήγορα. Ωστόσο, σε σύγκριση με άλλους τομείς, ο κλάδος της υγείας φαίνεται να έχει μείνει πίσω όσον αφορά την ψηφιοποίηση [30-31]. Επί του παρόντος, οι περισσότερες εφαρμογές και ψηφιακές παρεμβάσεις για αυτοδιαχείριση δε συνιστώνται ως μέρος του τρόπου αντιμετώπισης, ίσως επειδή ο σχεδιασμός και η ανάπτυξή τους δε λαμβάνουν υπόψη τη βιωσιμότητα [32]. Στην πραγματικότητα, οι ψηφιακές παρεμβάσεις υγείας σπάνια προχωρούν πέρα ​​από μια πιλοτική φάση [33-34], ή τη διάρκεια μιας μελέτης παρέμβασης.

Το 2016, αναπτύχθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) για την αναφορά στοιχείων για την υγεία σε συσκευές κινητής τηλεφωνίας το Mobile Health (mHealth) για να βοηθήσει στην αναφορά αποδεικτικών στοιχείων σχετικά με την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων mHealth [30], [35]. Η λίστα ελέγχου του Π.Ο.Υ. πρότεινε την αναφορά στοιχείων που αφορούν τη βιωσιμότητα, την επεκτασιμότητα και τη διαφάνεια, όπως η υποδομή, η διαλειτουργικότητα, η προσαρμοστικότητα και η δυνατότητα αναπαραγωγής, στα οποία εξακολουθούν ακόμη και οι σημερινές μελέτες να μην επικεντρώνονται πολύ, όπως παρατηρούν οι επιστήμονες. Οι μελλοντικές μελέτες θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη αυτά τα κριτήρια αξιολόγησης εκτός από θέματα φύλου και ισότητας που σχετίζονται με τη χρήση εφαρμογών και ψηφιακών παρεμβάσεων για την αυτοδιαχείριση του Διαβήτη ώστε να επιτυγχάνεται η βελτίωση της υγείας των ανθρώπων που τα χρησιμοποιούν.

Αν και οι περισσότερες εφαρμογές και ψηφιακές παρεμβάσεις υγείας προορίζονται για αυτοδιαχείριση, ορισμένες από αυτές παρέχουν επίσης πρόσβαση στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, όπως επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό. Οι αναθεωρημένες μελέτες ανέφεραν με συνέπεια ότι αυτό ανταποκρίνεται στο ενδιαφέρον των ατόμων με Διαβήτη να μπορούν να επικοινωνήσουν με τους θεράποντες ιατρούς ή τους επαγγελματίες υγείας, τα μέλη δηλαδή της ομάδας υποστήριξης, στέλνοντάς τους αποτελέσματα (π.χ. τα αποτελέσματα της γλυκόζης στο αίμα τους). Αυτό συνεπάγεται τη δυνατότητα και την προσδοκία για περαιτέρω συμμετοχή των επαγγελματιών υγείας στη χρήση των εφαρμογών που χρησιμοποιούν τα άτομα με Διαβήτη και στις ψηφιακές παρεμβάσεις για την αυτοδιαχείριση του Διαβήτη.

Υπάρχουν λίγες μόνο μελέτες που αφορούσαν στην αξιολόγηση των εφαρμογών και ψηφιακών παρεμβάσεων για αυτοδιαχείριση του Διαβήτη από τα ίδια τα άτομα με Διαβήτη, και ακόμη λιγότερες εξακολουθούν να θεωρούνται ιδιαίτερα έμπιστες στα αποτελέσματα των στοιχείων που δίνουν. 

Είναι σημαντικό για την επιτυχή εφαρμογή και συνεχή χρήση εφαρμογών και ψηφιακών παρεμβάσεων για την αυτοδιαχείριση του Διαβήτη, οι πάσχοντες να συμμετέχουν στην αξιολόγηση κάθε κριτηρίου. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη και την τροποποίηση αυτών των ψηφιακών παρεμβάσεων για την καλύτερη κάλυψη των συγκεκριμένων αναγκών αυτοδιαχείρισης. 

Επιπλέον, οι μέθοδοι και τα κριτήρια που αξιολογούνται στις ψηφιακές παρεμβάσεις αυτοδιαχείρισης Διαβήτη θα πρέπει να επεκταθούν ώστε να αξιολογηθεί και να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα και η διαλειτουργικότητα. Επιπλέον, οι μελέτες θα πρέπει να αξιολογούν τη σχέση μεταξύ των γνωστικών, κλινικών και συμπεριφορικών επιπτώσεων αυτών των εφαρμογών και των ψηφιακών παρεμβάσεων και του κόστους που σχετίζεται με την υγεία των ατόμων με Διαβήτη. Αυτό θα μπορούσε να συμβάλει στη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης που σχετίζεται με τη διαχείριση του Διαβήτη και να προωθήσει την ενσωμάτωση εφαρμογών και ψηφιακών παρεμβάσεων για αυτοδιαχείριση στις υπηρεσίες που παρέχονται σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης.

* Μια δοκιμή N-of-1 είναι μια κλινική δοκιμή στην οποία ένας μεμονωμένος ασθενής είναι ολόκληρη η δοκιμή. Αναφέρεται επίσης και ως μεμονωμένη μελέτη περίπτωσης (case study). Μια δοκιμή στην οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί τυχαία κατανομή για τον προσδιορισμό της σειράς με την οποία μια πειραματική και μια παρέμβαση ελέγχου, που γίνεται σε έναν ασθενή, είναι μια Ν τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή Ν 1. Η σειρά των πειραματικών παρεμβάσεων και των ελέγχων μπορεί να καθοριστεί από τον ερευνητή.

Βιβλιογραφία

  1. Muppidi, Ravi. “Insulin Pump Training”. Advanced Endocrine and Diabetes Hospital. AED Hospital. Retrieved 3 December 2019.
  2. Kesavadev J, Kumar A, Ahammed S, Jothydev S (2008). “Experiences with Insulin Pump in 52 Patients with Type 2 Diabetes in India”. DiabetesPro. American Diabetes Association. 2021-PO. Archived from the original on 24 February 2012. 
  3. Millstein, Richard; Becerra, Nancy Mora; Shubrook, Jay H (December 2015). “Insulin pumps: Beyond basal-bolus”. Cleveland Clinic Journal of Medicine (Review). 82 (12): 835–42. doi:10.3949/ccjm.82a.14127. PMID 26651892
  4. Graveling, AJ; McIntyre, EA. “Insulin Delivery Devices”. Royal College of Physicians of Edinburgh. Archived from the original on 22 December 2015. Retrieved 10 April 2015. 
  5. Conget Donlo I, Serrano Contreras D, Rodríguez Barrios JM, Levy Mizrahi I, Castell Abat C, Roze S (2006). “[Cost-utility analysis of insulin pumps compared to multiple daily doses of insulin in patients with type 1 diabetes mellitus in Spain]”. Rev. Esp. Salud Publica (in Spanish). 80 (6): 679–95. doi:10.1590/s1135-57272006000600008. PMID 17147307
  6. Kesavadev J, Rasheed SA. “Dramatic Response of Painful Peripheral Neuropathy with Insulin Pump in Type 2 Diabetes”. DiabetesPro. American Diabetes Association. 2097-PO. Archived from the original on 24 February 2012. 
  7. Kesavadev J, Balakrishnan S, Ahammed S, Jothydev S (August 2009). “Reduction of glycosylated hemoglobin following 6 months of continuous subcutaneous insulin infusion in an Indian population with type 2 diabetes”. Diabetes Technol. Ther. 11 (8): 517–21. doi:10.1089/dia.2008.0128. PMID 19698065.
  8. Dillys Larbi, MPH, MSc, Pietro Randine, MCS, Eirik Årsand, PhD, Konstantinos Antypas, PhD, Meghan Bradway, MBA, and Elia Gabarron, PhD . Methods and Evaluation Criteria for Apps and Digital Interventions for Diabetes Self-Management: Systematic Review. 2020.[ 2020-7-06]. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7381260/
  9. World Health Organization Diabetes. 2019. [2019-12-01]. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/diabetes.
  10. Barker I, Steventon A, Williamson R, Deeny SR. Self-management capability in patients with long-term conditions is associated with reduced healthcare utilisation across a whole health economy: cross-sectional analysis of electronic health records. BMJ Qual Saf. 2018 Dec;27(12):989–999. doi: 10.1136/bmjqs-2017-007635. http://qualitysafety.bmj.com/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=30139822. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  11. Grady PA, Gough LL. Self-management: a comprehensive approach to management of chronic conditions. Am J Public Health. 2014 Aug;104(8):e25–31. doi: 10.2105/AJPH.2014.302041. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  12. Wilhide ICC, Peeples MM, Kouyaté RCA. Evidence-Based mHealth Chronic Disease Mobile App Intervention Design: Development of a Framework. JMIR Res Protoc. 2016;5(1):e25. doi: 10.2196/resprot.4838. http://www.researchprotocols.org/2016/1/e25/ [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  13. Marcolino MS, Oliveira JAQ, D’Agostino M, Ribeiro AL, Alkmim MBM, Novillo-Ortiz D. The Impact of mHealth Interventions: Systematic Review of Systematic Reviews. JMIR Mhealth Uhealth. 2018 Jan 17;6(1):e23. doi: 10.2196/mhealth.8873. http://mhealth.jmir.org/2018/1/e23/ [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  14. Cotter AP, Durant N, Agne AA, Cherrington AL. Internet interventions to support lifestyle modification for diabetes management: a systematic review of the evidence. J Diabetes Complications. 2014;28(2):243–51. doi: 10.1016/j.jdiacomp.2013.07.003. http://europepmc.org/abstract/MED/24332469. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  15. Gabarron E, Årsand E, Wynn R. Social Media Use in Interventions for Diabetes: Rapid Evidence-Based Review. J Med Internet Res. 2018 Aug 10;20(8):e10303. doi: 10.2196/10303. https://www.jmir.org/2018/8/e10303/ [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  16. Hou C, Carter B, Hewitt J, Francisa T, Mayor S. Do Mobile Phone Applications Improve Glycemic Control (HbA1c) in the Self-management of Diabetes? A Systematic Review, Meta-analysis, and GRADE of 14 Randomized Trials. Diabetes Care. 2016 Nov;39(11):2089–2095. doi: 10.2337/dc16-0346. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  17. Ramadas A, Quek KF, Chan CKY, Oldenburg B. Web-based interventions for the management of type 2 diabetes mellitus: a systematic review of recent evidence. Int J Med Inform. 2011 Jun;80(6):389–405. doi: 10.1016/j.ijmedinf.2011.02.002. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  18. Shan R, Sarkar S, Martin SS. Digital health technology and mobile devices for the management of diabetes mellitus: state of the art. Diabetologia. 2019 Jun;62(6):877–887. doi: 10.1007/s00125-019-4864-7. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  19. Greenwood DA, Gee PM, Fatkin KJ, Peeples M. A Systematic Review of Reviews Evaluating Technology-Enabled Diabetes Self-Management Education and Support. J Diabetes Sci Technol. 2017 Sep;11(5):1015–1027. doi: 10.1177/1932296817713506. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  20. Huang Z, Soljak M, Boehm BO, Car J. Clinical relevance of smartphone apps for diabetes management: A global overview. Diabetes Metab Res Rev. 2018 May;34(4):e2990. doi: 10.1002/dmrr.2990. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  21. Huckvale K, Adomaviciute S, Prieto JT, Leow MK, Car J. Smartphone apps for calculating insulin dose: a systematic assessment. BMC Med. 2015;13:106. doi: 10.1186/s12916-015-0314-7. http://www.biomedcentral.com/1741-7015/13/106. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  22. European Commission Report of the Working Group on mHealth Assessment Guidelines. 2017. Jun, [2019-12-01]. https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/report-working-group-mhealth-assessment-guidelines.
  23. World Health Organization mHealth. New Horizons for Health Through Mobile Technologies. 2011. [2019-12-01]. https://www.who.int/goe/publications/goe_mhealth_web.pdf.
  24. Henson P, David G, Albright K, Torous J. Deriving a practical framework for the evaluation of health apps. Lancet Digital Health. 2019 Jun;1(2):e52–e54. doi: 10.1016/s2589-7500(19)30013-5. [CrossRef] [Google Scholar]
  25. Health on the net HON Code. 2019. [2020-01-01]. https://www.hon.ch/en/
  26. American Psychiatric Association App Evaluation Model. 2020. [2020-01-01]. https://www.psychiatry.org/psychiatrists/practice/mental-health-apps/app-evaluation-model.
  27. National Institute for Health and Care Excellence . Evidence Standards Framework for Digital Health Technologies. London, UK: National Institute for Health and Care Excellence; 2019. [2020-02-26]. https://www.nice.org.uk/Media/Default/About/what-we-do/our-programmes/evidence-standards-framework/digital-evidence-standards-framework.pdf. [Google Scholar]
  28. Jake-Schoffman DE, Silfee VJ, Waring ME, Boudreaux ED, Sadasivam RS, Mullen SP, Carey JL, Hayes RB, Ding EY, Bennett GG, Pagoto SL. Methods for Evaluating the Content, Usability, and Efficacy of Commercial Mobile Health Apps. JMIR Mhealth Uhealth. 2017 Dec 18;5(12):e190. doi: 10.2196/mhealth.8758. http://mhealth.jmir.org/2017/12/e190/ [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  29. Lewis TL, Wyatt JC. mHealth and mobile medical Apps: a framework to assess risk and promote safer use. J Med Internet Res. 2014 Sep 15;16(9):e210. doi: 10.2196/jmir.3133. http://www.jmir.org/2014/9/e210/ [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  30. Bradway M, Carrion C, Vallespin B, Saadatfard O, Puigdomènech E, Espallargues M, Kotzeva A. mHealth Assessment: Conceptualization of a Global Framework. JMIR Mhealth Uhealth. 2017 May 02;5(5):e60. doi: 10.2196/mhealth.7291. http://mhealth.jmir.org/2017/5/e60/ [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  31. Azzopardi-Muscat N, Ricciardi W, Odone A, Buttigieg S, Zeegers Paget D. Digitalization: potentials and pitfalls from a public health perspective. Eur J Public Health. 2019 Oct 01;29(Supplement_3):1–2. doi: 10.1093/eurpub/ckz169. http://europepmc.org/abstract/MED/31738438. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  32. Wali S, Keshavjee K, Demers C. Moving towards sustainable electronic health applications. In: Heston TF, editor. eHealth – Making Health Care Smarter. London, UK: IntechOpen; 2018. [Google Scholar]
  33. Huang F, Blaschke S, Lucas H. Beyond pilotitis: taking digital health interventions to the national level in China and Uganda. Global Health. 2017 Jul 31;13(1):49. doi: 10.1186/s12992-017-0275-z. https://globalizationandhealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12992-017-0275-z. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
  34. Wilson K, Gertz B, Arenth B, Salisbury N. The Journey to Scale: Moving Together Past Digital Health Pilots. Seattle, WA: PATH; 2014. [2020-02-24]. https://path.azureedge.net/media/documents/TS_dhs_journey_to_scale.pdf. [Google Scholar]
  35. Agarwal S, LeFevre AE, Lee J, L’Engle K, Mehl G, Sinha C, Labrique A. Guidelines for reporting of health interventions using mobile phones: mobile health (mHealth) evidence reporting and assessment (mERA) checklist. BMJ. 2016;352:i1174. [PubMed] [Google Scholar]

Συγγραφή εκπαιδευτικού υλικού:

Χρήστος Δαραμήλας

Βιολόγος, MSc «Φροντίδα στο Σακχαρώδη Διαβήτη»
Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σωματείων – Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ)

Γεώργιος Τσούτσας

Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΑΠΘ
Ταμίας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σωματείων – Συλλόγων Ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ)

Μετάβαση στο περιεχόμενο